Дарагія суайчыннікі, сябры!

Дамы і спадары!

Ужо тры дні, як я знаходжуся ў Лондане. Мы правялі тут шматлікія сустрэчы. Сення я ўжо магу сказаць, што мой афіцыйны візіт у Злучанае Каралеўства праходзіць паспяхова. Нашыя сустрэчы, перамовы, гутаркі, праведзеныя ўчора з Яе Вялікасцю каралевай, прэм`ер-міністрам, а таксама падпісаныя дакументы стварылі добрую аснову для далейшага развіцця сувязяў паміж Вялікабрытаніяй і Азербайджанам. І брытанскі бок, і мы прытрымліваемся адзінага меркавання, што адкрыты новы этап для развіцця гэтых сувязяў. Для Азербайджана, для нашай маладой незалежнай дзяржавы гэта вельмі важна.

Вы ведаеце, каб зацвердзіць сваю незалежнасць у свеце, зрабіць яе недатыкальнай, увекавечыць яе, зрабіць яе непахіснай, мы павінны паказаць сусветнай супольнасці, што ўяўляе з сябе Азербайджан сення і якой краінай будзе ў будучыні, паколькі Азербайджан, які на працягу двух стагоддзяў знаходзіўся ў складзе царскай Расіі, а затым у складзе Савецкага Саюза, як бы ні быў вядомы сваей нафтай, культурай, музыкай, навукоўцамі, не быў прызнаны як краіна, дзяржава.

Калі ў 1918 годзе ў Азербайджане ўпершыню стваралася дэмакратычная рэспубліка, свет быў зусім іншым. І спробы таго ўрада зрабіць так, каб пра Азербайджан даведаліся, насілі вельмі сімвалічны характар​​. У той час шэраг краін прызналі незалежнасць Азербайджана, але далей гэтага справа не пайшла. І гэта зразумела, бо тыя гады былі вельмі цяжкімі, складанымі.

Таму, паўтараю, якой бы дарагой краінай для нас, азербайджанцаў, ні быў Азербайджан, маючы такую ​​старажытную культуру, музыку, паэтаў, пісьменнікаў, мастакоў і гісторыка-архітэктурныя помнікі, мы не змаглі дамагчыся таго, каб пра нас даведваліся ва ўсім свеце. У тых рамках гэта было немагчыма зрабіць. З іншага боку, у іншых краінах свету, у прыватнасці ў Еўропе, Амерыцы, гэта значыць у краінах, якія рэгулююць сусветную палітыку, не было дастатковай колькасці суайчыннікаў з Азербайджана, нашых прадстаўнікоў, якія займалі б пэўныя пасады, валодалі б палітычнымі і эканамічнымі магчымасцямі. Таму пасля здабыцця Азербайджанам дзяржаўнай незалежнасці разам з усімі іншымі задачамі асноўнай нашай задачай з`яўляецца кожны дзень, месяц за месяцам прапагандаваць Азербайджан, зрабіць так, каб пра яго даведаліся, і паказаць сенняшні Азербайджан замежным краінам, у прыватнасці, высокаразвітым дзяржавам свету, якія ўплываюць на сусветную палітыку, эканоміку, а таксама прадухіляць прапаганду супраць нашай рэспублікі. Паўтараю, разам з нашымі іншымі справамі, гэта з`яўляецца нашай асноўнай задачай.

Менавіта для таго, каб выканаць гэтую задачу, я за мінулыя пяць гадоў здзейсніў візіты ў шэраг краін, правеў перамовы, паміж Азербайджанам і шэрагам краін былі падпісаны вельмі важныя дакументы, якія маюць асаблівае значэнне, - кантракты, пагадненні. Такім чынам, Азербайджан ужо ведаюць, з кожным днем расце цікавасць да нашай краіны, і ў шэрагу краін сталі разумець асаблівае значэнне Азербайджана.

Работа, праведзеная мной у гэтыя дні, накіравана менавіта на гэтую мэту. Вядома, я прыбыў сюды не дзеля прапаганды Азербайджана, не дзеля таго, каб пра яго даведаліся, а з мэтай развіцця супрацоўніцтва нашай краіны з Вялікабрытаніяй ва ўсіх галінах, і ўжо трэці дзень я займаюся гэтым. Паўтараю, гэтая работа праходзіць паспяхова. Я задаволены ўсімі праведзенымі мной сустрэчамі, перамовамі і дасягнутымі пагадненнямі, падпісанымі дакументамі.

Вы - прадстаўнікі азербайджанцаў, якія жывуць тут, у Вялікабрытаніі. Азербайджанцы жывуць у многіх краінах свету. З 1993 года я з`яўляюся Прэзідэнтам Азербайджанскай Рэспублікі і пастаянна адзначаю, што адна з праблем азербайджанцаў, якія жывуць у розных краінах, заключаецца ў тым, што нашы суайчыннікі не могуць наладзіць цесных сувязяў, не могуць аб`яднацца ў імя адданасці агульнаму Азербайджану.

Самай вялікай праблемай Азербайджана ў сусветным маштабе з`яўляецца, з аднаго боку, тое, што ў нас есць сусед, які пастаянна прыносіць беды нашай краіне, гэта - Арменія, якая і ў мінулым, і зараз квапіцца на азербайджанскія землі. Арменія, якая хоча захапіць гэтыя землі. Вось ужо дзесяць гадоў як існуе ваенны канфлікт паміж Арменіяй і Азербайджанам. З іншага боку, Арменія мае, можна сказаць, у большасці краін свету, у прыватнасці ў высокаразвітых краінах, вельмі моцную дыяспару.

Мы прадпрымаем у нашай рэспубліцы розныя меры, каб прапагандаваць Азербайджан, каб пра яго даведаліся. Арменія не мае патрэбы ў гэтым. За Арменію гэта робяць армяне, якія жывуць у Амерыцы, Англіі, Францыі, іншых краінах, армянская дыяспара. Армян у гэтых краінах у колькасных адносінах больш. За час іх пражывання ў гэтых краінах яны стварылі для сябе вялікія магчымасці, занялі пазіцыі, валодаюць вялікімі багаццямі. Выкарыстоўваючы ўсе гэтыя магчымасці, гэтыя дзяржавы узвышаюць сярод краін невялікую Рэспубліку Арменія, якая з`яўляецца нашым суседам, якая пастаянна настроена здзяйсняць агрэсію ў адносінах да нашай краіны, акупаваць нашыя землі.

Уявіце, што, пачынаючы з 1988 года, Арменія здзейсніла агрэсію супраць Азербайджана, але ў большасці гэтых краін яшчэ да нядаўняга часу азербайджанцаў абвінавачвалі ў тым, што яны нібыта не даюць магчымасці армянам жыць у Нагорным Карабаху, забіваюць іх, мучаюць.

На самой жа справе гэта не так. Ісціна заключаецца ў тым, што армяне ў Азербайджане заўседы жылі ў дастатку. У Нагорна-Карабахскай вобласці становішча армян заўседы было лепш за становішча грамадзян, якія пражываюць у іншых рэгіенах Азербайджана. І да таго ж гэты канфлікт распачалі армяне, Арменія. Яны распачалі гэты канфлікт са спробы адлучыць у 1988 годзе Нагорны Карабах ад Азербайджана і далучыць яго да Арменіі. Прапаганда армян пайшла ў іншым кірунку. Яна настолькі засела ў розумах большасці людзей у гэтых краінах, што армяне здаваліся беднай, жаласнай нацыяй, нібыта ў свой ​​час туркі забівалі армян, быў генацыд, зараз іх нібыта забіваюць азербайджанцы, армянам неабходна дапамагчы.

Таму цяпер, разам з палітыкай Азербайджана як незалежнай дзяржавы, якая праводзіцца ва ўсіх краінах, нашыя суайчыннікі павінны быць салідарныя адзін з адным. Яны павінны быць адзіныя, неабходна аб`яднацца ў імя Азербайджана, нашай нацыі, нашай незалежнай краіны. Тут есць азербайджанскія супольнасці, пасол паведаміў, што існуе некалькі супольнасцяў. Кожная суполка стваралася свабодна, ніхто не ствараў іх па ўказцы зверху. Усе гэта зразумела, наконт гэтага я нічога не магу вам сказаць. Проста жадаю, каб азербайджанцы і ўнутры Азербайджана, і за яго межамі, якія жывуць у іншых краінах, змаглі дамагчыся яднання. Калі мы зможам дамагчыся гэтага, то і азербайджанцы змогуць заняць для сябе неабходную пазіцыю ў краінах, дзе яны пражываюць, тады, магчыма, што ў колькасным дачыненні азербайджанцаў, якія пражываюць за мяжой, будзе не менш за армян. Але есць паняцце колькасці і якасці. Было б добра, калі б якасць перамагла, тады колькасць не мела б такога вялікага значэння. Гэта значыць, магчыма, што колькасць будзе невялікая, а сіла - вялікая.

У апошнія гады я адчуваю гэты прагрэс. Напрыклад, у першы дзень майго прыбыцця я прысутнічаў на сходзе суполкі Брытанія - Азербайджан. Некаторыя з вас, напэўна, таксама прысутнічалі там. Я прыязджаў сюды чатыры гады таму, у лютым 1994 года, тады гэтай суполкі не было. Зараз Азербайджан ўжо ведаюць у Англіі, у Вялікабрытаніі, Азербайджан прымаюць як краіну, азербайджанскі народ прымаюць як нацыю і жадаюць наладзіць сувязі з Азербайджанам. 

Зараз я прыбыў сюды, з 9 гадзін раніцы праходзіць вялікая эканамічная канферэнцыя, сабралася каля 300 чалавек. Гэтыя людзі не простыя, гэта дзелавыя людзі. Кампанія, якая арганізавала канферэнцыю, прыступіла да гэтай работы шэсць месяцаў таму. Любы чалавек, які прыбыў на канферэнцыю, калі не ўнясе ўзнос, грошы для ўдзелу ў ей, не зможа ўдзельнічаць. Значыць, калі людзі не толькі з Вялікабрытаніі, але і з шэрагу іншых краін патрацілі час і прыбылі сюды, выдаткавалі свае сродкі для ўдзелу ў гэтай канферэнцыі, то ўявіце, наколькі ўзрасла цікавасць да Азербайджана. Цяпер толькі з гэтай краіны ў Азербайджане працуюць больш за 100 кампаній, і іх колькасць з кожным днем расце. Вось ужо трэці дзень, з кім бы я ні сустракаўся тут, адзін кажа, што ў нас есць яго офіс, іншы кажа, што будзем адкрываць офіс, хтосьці кажа, што адкрыем яго праз дзесяць дзен, праз месяц і гэтак далей. І ўсе звяртаюцца з просьбай, каб я азнаеміўся з іх офісамі, удзельнічаў у іх адкрыцці. Яны пакуль яшчэ выканалі ў Азербайджане невялікую работу, але хочуць яе выконваць і вызначылі для сябе наяўнасць такіх магчымасцяў у Азербайджане. Таму яны хочуць прыехаць і працаваць. Значыць, наша работа, праведзеная за гэтыя чатыры гады, прынесла свае выдатныя вынікі.

Але гэта яшчэ толькі пачатак нашай работы. Эканамічныя магчымасці Азербайджана велізарныя. Таму Азербайджан прыцягвае дзелавых людзей многіх краін, буйныя кампаніі. Выступаючы сення на канферэнцыі, я гаварыў пра гэта. Сказаў, што ўсе кампаніі, якія прыбываюць у нашу краіну, прыязджаюць для таго, каб атрымаць карысць, выгаду для сябе. Ніхто проста так не прыбывае ў Азербайджан. Кожны прыязджае дзеля сваей карысці, выгады. Гэта зразумела, нельга да гэтага ставіцца негатыўна. Мы і самі зацікаўлены ў гэтым. Калі яны атрымаюць карысць, тады мы атрымаем у некалькі разоў больш. Могуць быць наладжаны ўзаемныя сувязі, супрацоўніцтва.

Для чаго гэта трэба? Паколькі у нас няма сродкаў для правядзення гэтых работ, нам патрэбны замежныя інвестыцыі. Замежныя інвестыцыі ўкладваюць яны. Для гэтых работ нам неабходна сучасная тэхналогія, тэхніка, вопыт развітых краін свету. У нас гэтага няма. Напрыклад, на прыеме, які быў наладжаны ўчора вечарам для нас лорд-мэрам, я сказаў, што Азербайджан з`яўляецца адной з першых краін у свеце, якія здабываюць нафту. У 1848 годзе ў Азербайджане забіў нафтавы фантан. Азербайджан з`яўляецца першай краінай, якая здабывае нафту з глыбіні мора. Мы гэта зрабілі ў 1949 годзе. У той час Вялікабрытанія нават не ўяўляла, што ў Паўночным моры есць нафта і што яна будзе здабывацца там. Мы ж яшчэ ў 40-я гады разведалі нафту ў Каспійскім моры, а ў 1949 годзе прыступілі да здабычы нафты на Нафтавых Камянях. Кампанія «Бі-Пі» і іншыя буйныя кампаніі адкрылі нафтавыя радовішчы ў Паўночным моры ў 1976 годзе і прыступілі да іх эксплуатацыі. 

Так, мы першаадкрывальнікі. Але яны за кароткі тэрмін, выкарыстоўваючы добрую тэхніку, тэхналогію, вялікія інвестыцыі, інтэнсіўна развіліся. У мінулым, калі мы знаходзіліся ў складзе Савецкага Саюза, нашы магчымасці былі абмежаваныя, зараз жа мы знаходзімся ў яшчэ больш цяжкім становішчы. Мы не маглі развівацца. У нас есць багатыя радовішчы, але, памятаю, у 70-я гады, падчас працы ў Азербайджане, калі глыбіня мора складала 80-90 метраў, мы не маглі працаваць. Тады па маей ініцыятыве пабудавалі вялікі завод з тым, каб стварыць платформы для правядзення глыбакаводных работ. За кошт сродкаў Савецкага Саюза я дамогся атрымання 400 мільенаў долараў, мы набылі і даставілі з Амерыкі абсталяванне, якое і зараз служыць нам. 

Аднак зараз мы не можам выканаць усе гэта сваімі сіламі. Напрыклад, зараз мы атрымліваем нафту з радовішча «Чыраг». Раннюю нафту мы атрымалі ў лістападзе мінулага года. На радовішчы «Чыраг» мы прабурылі свідравіну, усталявалі платформу, але не змаглі на ей працаваць. Пасля заключэння кантракта, каб мадэрнізаваць гэтую платформу, буравую ўстаноўку «Дэдэ Горгуд», - у мінулым яна была азербайджанскай, мы набылі яе яшчэ ў перыяд Савецкага Саюза, але яна не адказвала сенняшнім патрабаванням, - неабходна было ўкласці сродкі ў памеры 37 мільенаў долараў. Гэтыя сродкі ўклаў кансорцыум, але былі неабходныя не толькі сродкі, неабходна было даставіць тэхніку, накіраваць спецыялістаў, што і было зроблена. Цяпер гэтую буравую ўстаноўку назвалі «Дэдэ Горгуд», раней яна называлася «Шэльф-2», але мы назвалі яе «Дэдэ Горгуд», я яе так назваў, паколькі гэта - наш продак, і яна працуе.

Я магу гаварыць пра гэта шмат. Такім чынам, хачу сказаць, што прыезд замежных кампаній у Азербайджан будзе карысным і для іх, і для нас. Чым часцей яны прыязджаюць у Азербайджан, тым больш даведваюцца пра Азербайджан, і Азербайджан становіцца вядомым. Напрыклад, за чатыры гады ў гэтай краіне стаўленне да Азербайджана прыкметна змянілася. Гэта наша дасягненне, гэта пакуль пачатак нашай працы. Мы павінны ісці наперад. І таму вельмі важна, каб азербайджанцы, якія жывуць у замежных краінах, у тым ліку ў гэтай краіне, былі адзіныя, салідарныя, цесна з`ядналіся вакол пасольства Азербайджана і жылі бедамі Азербайджана. Вось мае пажаданне вам.

Вы тут гаварылі пра карабахскае пытанне. Так, гэта нашая трагедыя. Я вам сказаў, што гэты канфлікт пачаўся ў 1988 годзе. Тады гэта можна было прадухіліць, і мы не страцілі б свае землі. Але, на жаль, у той час кіраўнікі Азербайджана не змаглі гэтага зрабіць, і кіраўніцтва Савецкага Саюза здзейсніла здраду ў адносінах да Азербайджана. Зараз акупавана 20 працэнтаў нашых зямель, больш за мільен нашых суайчыннікаў гвалтоўна выгнаныя з акупаваных тэрыторый, большасць з іх пражываюць у палатках.

У чым жа зараз заключаецца прагрэс? У маі 1994 года мы прыпынілі агонь. Успомніце папярэднія гады - штодзенна ішлі баі, пралівалася кроў, і не было ніякіх вынікаў: здаваліся землі, гінулі людзі, у цэлым становішча Азербайджана было невыносным. Мы прыпынілі агонь, ужо больш за чатыры гады няма агню, захоўваецца рэжым спынення агню, мы вядзем мірныя перамовы і жадаем вырашыць пытанне мірным шляхам. Упэўнены, што вырашым яго мірным шляхам.

Ведайце, што мы ніколі не аддадзім ні метра, ні пядзі азербайджанскіх зямель. Учора я вельмі падрабязна распавядаў пра гэта прэм`ер-міністру Тоні Блэру і сказаў яму: армяне жадаюць, каб Нагорнаму Карабаху была прадастаўлена дзяржаўная незалежнасць і каб Нагорны Карабах быў далучаны да Арменіі. Ці магчыма гэта? Я сказаў, што мы не можам пагадзіцца з гэтым, а вы змаглі б? Ці можа з гэтым пагадзіцца сусветная грамадскасць, сусветная супольнасць? Не, ні адна краіна з гэтым не можа пагадзіцца! 

Гэта не толькі наш прынцып, гэта міжнародныя прававыя нормы, прынцыпы Арганізацыі Аб`яднаных Нацый, АБСЕ. Нельга дапусціць парушэння тэрытарыяльнай цэласнасці любой краіны. Недапушчальна шляхам прымянення сілы, зброі змяніць межы краіны. Таму з гэтым не можам пагадзіцца і мы, не пагодзяцца і міжнародныя арганізацыі, і іншыя краіны. 

Арменія павінна зразумець гэта, і яна паступова пачынае разумець, што гэтая іх палітыка з`яўляецца бесперспектыўнай. Мы ніколі гэтага не дапусьцім, мы не аддадзім Нагорны Карабах і наогул ні пядзі зямлі Азербайджана. Мы вырашаем пытанне мірным шляхам. 

Зараз у Азербайджане ўсталявалася стабільнасць. Калі вы бывалі ў Азербайджане ў 1990, 1991, 1992 гадах, нават у 1993 годзе, то бачылі, у якім стане знаходзіўся Азербайджан. А цяпер тыя, хто прыязджае ў Азербайджан, пры сустрэчы пытаюць мяне: як вы ўсталявалі гэтую стабільнасць? Яны параўноўваюць Азербайджан з краінамі СНД, гэта значыць, з іншымі краінамі Садружнасці незалежных дзяржаў або, напрыклад, з Расіяй ці іншымі краінамі: то там, то тут забілі кагосьці - у нас гэтага няма. 

Напрыклад, калі ў 1993 годзе я прыехаў у Баку, у Азербайджане было надзвычайнае становішча. У пачатку і ў канцы кожнай вуліцы стаялі аўтаматчыкі, з аднаго боку тыя, што належаць дзяржаве, а з другога - незаконным узброеным атрадам. Было столькі ўзброеных атрадаў, столькі гвалту яны здзяйснялі над людзьмі, столькі забівалі, кралі людзей - што толькі ні выраблялі! Мы ліквідавалі злачынцаў, прадухілілі іх дзеянні, ізалявалі ад грамадства сто, дзвесце, трыста злачынцаў і стварылі спакой для сямі з паловай мільенаў жыхароў. 

Цяпер некаторыя знаходзяцца ў апазіцыі сілы, кажуць, што ў Азербайджане есць палітзняволеныя. Тут няма ні аднаго палітычнага зняволенага. У Азербайджане есць зняволеныя, яны есць у любой краіне. Хіба тут іх няма? У Амерыцы няма зняволеных? Есць! За што? За тое, што здзейснілі злачынства! Злачынца павінен панесці пакаранне. Ва ўмовах беспакаранасці ствараецца самаўпраўства, якое ў мінулым панавала ў Азербайджане. Дзяржава павінна абараняць сябе і правы кожнага грамадзяніна. А абарона правоў грамадзяніна заключаецца ў тым, каб ен спакойна спаў, прачынаўся, спакойна гуляў, адпачываў, працаваў спакойна. Мы гэта забяспечылі. 

Зараз аблічча Азербайджана цалкам змянілася. Напрыклад, тут прысутнічае міністр Джон Баттл, год таму ен прыехаў да нас. У другі раз ен прыехаў у чэрвені на міжнародную выставу і сказаў, што на працягу аднаго года адбылося шмат змен. Усе гэта не проста так, гэта вынік праведзенай працы.

Таму наша другое дасягненне - па-першае, мы ўсталявалі рэжым спынення агню, няма вайны, - гэта стварэнне грамадска-палітычнай стабільнасці ўнутры Азербайджана. Мы захоўваем гэтую стабільнасць і будзем захоўваць. Нягледзячы на тое, што асобныя злачынныя атрады, людзі, якія ўчынілі спробу шляхам зброі стварыць свой ​​урад, дамагчыся сваіх мэтаў, і па гэты дзень жывуць такімі намерамі. Аднак гэта немагчыма. Закон у Азербайджане - для ўсіх закон. Вяршынства закона з`яўляецца для нас асноўным прынцыпам. Калі нехта выходзіць за яго межы, безумоўна, яму няма месца ў Азербайджане.

Мы стварылі ў Азербайджане рынкавую, свабодную эканоміку, зараз тут праходзіць канферэнцыя ў сувязі з гэтым. У Азербайджане ідуць дэмакратычныя працэсы, будуецца і развіваецца дэмакратычная дзяржава, ствараецца дэмакратыя. Краіна, у якой вы жывеце, таксама развівае дэмакратыю. Але за колькі ж гадоў яны дасягнулі гэтага ўзроўню? Каб дасягнуць гэтага, яны патрацілі стагоддзі.

Немагчыма за год-два, пяць гадоў дамагчыся ў Азербайджане дэмакратыі такога ўзроўню. Для гэтага мы прынялі законы, у нас есць Канстытуцыя. Але каб змяніць псіхалогію людзей, неабходна выканаць вялікую работу, неабходны час. Мы гэта робім і будзем рабіць. У Азербайджане есць некаторыя людзі, якія лічаць сябе самымі вялікімі дэмакратамі. Чаму? Гэта немагчыма зразумець. Маці яго, ці што, ужо нарадзіла дэмакратам, ці ен ва ўлонні маці стаў дэмакратам? Не магу гэтага зразумець. Але яны жывуць такімі амбіцыямі. Няхай жывуць. Ненармальных людзей у свеце шмат.

Праўда, рэальнасць заключаецца ў тым, што цяпер у Азербайджане сфармавалася дэмакратычнае грамадства, ствараюцца дэмакратычныя прынцыпы, яны развіваюцца, і на аснове гэтых прынцыпаў у Азербайджане 11 кастрычніка будуць праведзены чарговыя прэзідэнцкія выбары. Пяць гадоў таму адбыліся прэзідэнцкія выбары, і я быў ​​абраны Прэзідэнтам. Вось ужо пяць гадоў, як я верна служу Азербайджану, і Азербайджан дайшоў да сенняшняга ўзроўню. І зараз мы з адкрытым тварам ідзем на гэтыя выбары. Магчыма, у Азербайджане многія кажуць: навошта патрэбны выбары, Гейдар Аліеў усім вядомы і г.д. Вы ведаеце, што ў іншых рэспубліках - у рэспубліках Сярэдняй Азіі - прэзідэнтаў не абіраюць. Проста праводзяць рэферэндум, і тэрміны яго паўнамоцтваў падаўжаюць на пяць, дзесяць гадоў. Гэта існуе не толькі там, у іншых краінах таксама есць такое.

Не, мы прытрымліваемся Канстытуцыі, закона. Па законе, тэрмін паўнамоцтваў прэзідэнта - пяць гадоў. Па заканчэнні пяці гадоў неабходна правесці новыя прэзідэнцкія выбары, павінен быць абраны прэзідэнт. Каго народ абярэ 11 кастрычніка прэзідэнтам, той у наступныя пяць гадоў і будзе выконваць прэзідэнцкія паўнамоцтвы. Спадзяюся, што мы даможамся абсалютна дэмакратычнага, свабоднага, справядлівага правядзення гэтых выбараў. Для гэтага праведзена неабходная работа, яна будзе ажыццяўляцца і ў далейшым, і вы зможаце прадэманстраваць сваю салідарнасць з Азербайджанам.

Вы ведаеце, што чатыры гады таму мы не змаглі сустрэцца ў такіх умовах. Цяпер у нас тут есць свае пасольства. Гэта - маемасць Азербайджана. Азербайджан упершыню стаў уладальнікам падобнай маемасці ў такой краіне, як Англія. Мы заклалі аснову для вялікіх спраў. Мы будзем развівацца, надыдзе час, калі наша пасольства пашырыцца. І гэта стане магчымым. А пакуль яно адказвае патрабаванням сенняшняга дня. Наша пасольства добра працуе, і вы збіраецеся вакол яго, бываеце разам. Вы паспрабуйце выканаць мае пажаданні быць разам, знаходзіцца ў больш цеплых, сяброўскіх адносінах, будзьце салідарнымі. Паўтараю, гэта дзеля Азербайджана!

Быць азербайджанцамі - для нас гістарычны фактар. Вы ведаеце, што армяне імкнуцца даказаць, што нібыта няма азербайджанскай нацыі, а былі качэўнікі, яшчэ нехта. Але ў нас, як азербайджанцаў, у нашай нацыі есць вялікая гісторыя. Вялікая старажытная гісторыя! Наша мова - азербайджанская мова. Вы ведаеце, што ў 1992 годзе ў Азербайджане дапусцілі вялікую памылку, сказаўшы, што наша мова - тюркская мова. Так, мы адносімся да цюркамоўных нацый, нашыя продкі маюць адзіныя карані. Але цюркамоўныя народы, пазней разгаліноўваючыся, ператварыліся ў нацыю. І узбек - цюркамоўны, і кіргіз, і казах, і татарын, і туркмен, і башкір, уйгур таксама цюркамоўны. Але кожны з`яўляецца прадстаўніком сваей нацыі, мае сваю мову. Напрыклад, я, магчыма, змагу зразумець 10 працэнтаў узбекскай мовы, але не больш гэтага. Аднак карані нашых моў аднолькавыя. І мы з`яўляемся галіной гэтых каранеў. Імя гэтай галіны - Азербайджан. У нас есць свая мова - азербайджанская мова. У нас вельмі багатая, цудоўная, насычаная мова.

Вы ведаеце, што мая адукацыя ў цэлым праходзіла на рускай мове. На працягу ўсяго жыцця мая вучоба, праца праходзілі на рускай мове, я працаваў у Маскве на высокіх пасадах. Руская мова для мяне як родная, але як бы шмат я ні выкарыстоўваў яе, я не магу забыць азербайджанскую мову. Для мяне яна даражэй за ўсе. Мова захоўвае нацыю. Несумнеўна, і музыка, і літаратура, і асобныя гістарычныя помнікі пацвярджаюць нацыянальную прыналежнасць. Але самае першае, што пацвярджае прыналежнасць да нацыі, - гэта мова. Калі не будзе азербайджанскай мовы, то не будзе і літаратуры на азербайджанскай мове. Калі не будзе азербайджанскай мовы, то не будзе музыкі, песень на азербайджанскай мове. Усе гэта звязана адно з адным.

Таму існаванне, умацаванне, развіцце за гэтыя пяць гадоў азербайджанскай мовы як дзяржаўнай мовы з`яўляецца адным з нашых самых вялікіх дасягненняў. Гэта пытанне не толькі мовы, але і нацыянальнае пытанне. Гэта вельмі важна для нас з пункту гледжання вялікага Азербайджана. Мы не можам плесціся ў хвасце якой-небудзь краіны. Мы з`яўляемся вялікім, незалежным народам, у нас есць свае імя, свая мова, свая літаратура, культура, музыка і краіна. І таму абавязак кожнага з нас, і ваша задача таксама, заключаецца ў тым, каб гэтыя паняцці жылі і развіваліся, каб усюды высока падымаць азербайджанскую мову.

Тут вельмі цяжка перакладаць з азербайджанскай мовы, большасць перакладчыкаў перакладаюць з рускай мовы, і часам мне прапаноўваюць выступаць на рускай мове. Для мяне размаўляць на рускай мове тое ж, што і на азербайджанскай, дзесьці нават лягчэй, бо дзесяцігоддзямі я гаварыў на рускай мове, выступаў з прамовамі, веў перамовы. Але ў нас ужо есць добрыя перакладчыкі. Я ўсюды размаўляю толькі на азербайджанскай мове, нават перакладчык гэтай краіны перакладае мне на рускую мову, а мой перакладчык перакладае мае выступленні з азербайджанскай. Тут прысутнічаюць два перакладчыка.

Гэта прынцыповае пытанне. Штохвілінна я пацвярджаю незалежнасць Азербайджана, дэманструю гэта, паказваю гэта ў кожнай вобласці. Хай не думаюць, што мы, як і ў мінулым, з`яўляемся калоніяй Расіі, гаворым на рускай мове. Не! У нас есць свая мова, мы размаўляем на сваей мове, наша мова цудоўная і вельмі багатая.

Я жадаю ўсім вам здароўя, жадаю поспехаў у вашых будучых справах. Заўседы падтрымлівайце цесныя сувязі з Радзімай, прыязджайце і ведайце, што незалежнасць Азербайджана знаходзіцца ў надзейных руках. Мы ўзнялі сцяг Азербайджана ва ўсім свеце, будзем падымаць і ў далейшым. Незалежнасць Азербайджана вечная, непахісная, незваротная. Для гэтага я стараўся, стараюся і буду старацца і ў далейшым. Дзякуй. 

Газета «Бакінскі рабочы», 6 жніўня 1998 года