У "Кантракце стагоддзя" - кантракце аб сумеснай распрацоўцы радовішчаў "Азеры", "Чыраг" і глыбакаводнай часткі радовішча "Гюнешлі" ў азербайджанскім сектары Каспія прадугледжвалася сумеснае супрацоўніцтва Дзяржаўнай нафтавай кампаніі Азербайджана з 11 замежнымі нафтавымі кампаніямі. Гэта супрацоўніцтва паспяхова ажыццяўляецца, у 1997 годзе на радовішчы "Чыраг" была здабыта нафта. Нафта, якая атрымліваецца з гэтага радовішча, экспартуецца на сусветныя рынкі. Такім чынам, мы бачым практычныя вынікі падпісанага намі кантракту.

Натуральна, з прычыны таго, што ў ходзе ажыццяўлення такога кантракту прадугледжвалася здабыча вялікай колькасці нафты, у кантракце неабходна было прадугледзець і экспарт гэтай нафты на сусветныя рынкі. Таму было прадугледжана будаўніцтва розных нафтаправодаў, у тым ліку Асноўнага экспартнага трубаправода Баку-Тбілісі-Джэйхан, для экспарту нафты, якая здабываецца ад першага кантракту, на сусветныя рынкі.

З таго самага часу, пачынаючы з 1994 года, разам з замежнымі нафтавымі кампаніямі мы прарабілі вельмі вялікую працу па стварэнні Асноўнага экспартнага нафтаправода - трубаправода Баку-Джэйхан, затым мы назвалі яго Баку-Тбілісі-Джэйхан.

Як вядома, наша праца ў гэтым кірунку сутыкнулася з вельмі вялікім супрацівам, з мноствам цяжкасцяў. Шматлікія заяўлялі, што будаўніцтва такога экспартнага трубаправода нерэальна. Ва ўсякім выпадку за мінулыя гады нафтаправод Баку-Тбілісі-Джэйхан знаходзіўся ў цэнтры ўвагі ўсёй сусветнай грамадскасці. Аднак мы - Азербайджан, Турцыя, Грузія, нафтавыя кампаніі, якія прымаюць удзел у кансорцыуме, паслядоўна займаліся пытаннем будаўніцтва нафтаправода Баку-Тбілісі-Джэйхан, вялі барацьбу і дамагліся гэтага.

Вяршыняй усёй нашай працы з`яўляецца падпісанае ў лістападзе 1999 года падчас Стамбульскага саміту АБСЕ пагадненне. Дадзенае пагадненне падпісалі Прэзідэнт Азербайджанскай Рэспублікі, Прэзідэнт Турэцкай Рэспублікі, Прэзідэнт Грузіі, Прэзідэнт Казахстана. Гэта пагадненне падпісаў і Прэзідэнт Злучаных Штатаў Амерыкі спадар Біл Клінтан.

Такім чынам, наша шматгадовая праца завяршылася прыняццем такога палітычнага дакумента. Аднак перыяд, які прайшоў з таго часу і па гэты дзень, быў нялёгкім, бо мелі месца розныя меркаванні, звязаныя з будаўніцтвам, коштам, іншымі камэрцыйна-тэхнічнымі пытаннямі нафтаправода Баку-Тбілісі-Джэйхан. Гэтыя розныя меркаванні існавалі нават паміж кампаніямі, якія ўваходзяць у кансорцыум. Таму і ў гэтай сферы неабходна было прарабіць вялікую працу.

Гэтая праца была праведзена Азербайджанам, Турцыяй, Грузіяй і іх адпаведнымі органамі. Злучаныя Штаты Амерыкі, іх урад таксама пастаянна падтрымлівалі гэты працэс. Былі дасягнуты дамоўленасці па ўсіх тэхнічных, камерцыйных пытаннях. У выніку гэтага Дзяржаўная нафтавая кампанія Азербайджана і кампаніі, якія ўваходзяць у Азербайджанскую міжнародную аперацыйную кампанію, разам падрыхтавалі камэрцыйна-тэхнічныя пагадненні аб будаўніцтве Асноўнага экспартнага нафтаправода Баку-Тбілісі-Джэйхан. Сёння мы сабраліся, каб падпісаць гэтыя пагадненні.

Прадугледжваецца падпісаць дадзеныя пагаднення сёння ў Азербайджане, яго сталіцы - горадзе Баку, заўтра - у Грузіі, у Тбілісі, а паслязаўтра - у Турцыі. Падпісанне пагадненняў, натуральна, адкрые ў гэтай галіне новы этап, пачнецца практычнае будаўніцтва Асноўнага экспартнага нафтаправода Баку-Тбілісі-Джэйхан.

Заключная прамова

Паважаныя дамы і спадары, сябры!

Сёння ўсе мы падзяляем меркаванне аб тым, што перажываем гістарычны дзень, гістарычныя хвіліны.

Калі ў верасні 1994 года ў Азербайджане быў падпісаны першы нафтавы кантракт, мы выпрабоўвалі бязмежнае пачуццё гонару, шчасце, бачылі выдатную будучыню Азербайджана ў гэтым напрамку.

Як вядома, былі людзі, якія з сумневам ставіліся да гэтага, былі і тыя, хто не верыў, перашкаджаў. Як у Азербайджане, так і за межамі краіны гэты кантракт спарадзіў з аднаго боку рэўнасць, а з другога - незадаволенасць. Аднак азербайджанскі народ, ва ўсякім выпадку пераважная яго частка, расцэньвалі гэту падзею як гістарычную, як самую важную, самую значную справу для будучыні нашай незалежнай краіны.

Наступны перыяд быў для нас нялёгкім. Мы падвергнуліся вялікім ціску звонку. У друку, у газетах шэрагу краін публікаваліся розныя меркаванні пра гэта - у большасці сваёй супярэчлівыя. Такім чынам, хацелі пасеяць сумнеў у працы, што праводзіцца намі, як у міжнароднай грамадскасці, так і ў Азербайджане.

Нашы ворагі як за мяжой, так і ўнутры краіны добра разумелі, што гэты кантракт з`яўляецца адной з найважнейшых падзей для ўмацавання дзяржаўнай незалежнасці Азербайджана. Невыпадкова праз дзень пасля падпісання гэтага кантракту супраць Азербайджана была здзейсненая буйная правакацыя. Вельмі небяспечныя злачынцы, якія адбывалі пакаранне ў ізалятары Міністэрства нацыянальнай бяспекі нашай рэспублікі, з дапамогай розных сіл беглі адтуль, і ў Азербайджане з`явілася пэўная магчымасць для парушэння стабільнасці. Праз тыдзень пасля гэтага ў Азербайджане быў ажыццёўлены тэрарыстычны акт супраць двух дзяржаўных дзеячаў, палітычных дзеячаў, яны былі забітыя.

Як лагічны працяг гэтага, 3-4 кастрычніка 1994 года ў Азербайджане была прадпрынятая спроба ўзброенага дзяржаўнага перавароту. Мы прадухілілі гэтую спробу дзякуючы адзінству, сіле нашага народа, нашай нацыі. Аднак унутраныя і знешнія ворагі Азербайджана працягвалі чыніць перашкоды правядзенню нашай краінай незалежнай палітыкі, яе незалежнаму развіццю.

Праз шэсць месяцаў пасля гэтага ў Азербайджане зноў была зроблена спроба ўзброенага дзяржаўнага перавароту. Гэта кіравалася з-за мяжы, а таксама было арганізавана злачыннымі сіламі ўнутры краіны. На вялікі жаль, некаторыя палітычныя партыі, якія знаходзяцца сёння ў апазіцыі, таксама прымалі актыўны ўдзел у гэтай спробе дзяржаўнага перавароту. Мы прадухілілі і гэтую спробу дзяржаўнага перавароту. Пралілася кроў, былі шахіды, аднак мы разграмілі сілы, якія выступалі супраць незалежнасці, дзяржаўнасці Азербайджана.

У наступныя гады Азербайджан зноў сутыкнуўся з мноствам цяжкасцяў. Пра ўсё гэта вам вядома. Усё гэта мае адну прычыну. Як вонкавыя, так і ўнутраныя ворагі бачылі, што Азербайджан жыве як незалежная дзяржава, незалежнасць нашай краіны мацнее з кожным днём, новая дзяржаўная нафтавая стратэгія нашай рэспублікі сведчыць аб вялікай будучыні. Гэтыя людзі пайшлі па гэтым страшным шляху з тым, каб спыніць усё гэта, аслабіць Азербайджан і захапіць нашу краіну сіламі асобных злачынных груп.

За мінулыя гады мы прайшлі надзвычай цяжкі, складаны шлях, выратавалі азербайджанскі народ ад шматлікіх небяспек і абаранілі незалежнасць, дзяржаўнасць нашай краіны. Для развіцця эканомікі Азербайджана мы паслядоўна ажыццяўлялі дзяржаўную нафтавую стратэгію.

Тут гаварылася пра тое, што будаўніцтва нафтаправода Баку-Тбілісі-Джэйхан таксама з`яўляецца асноўнай часткай нашай дзяржаўнай нафтавай стратэгіі. Усе правакацыі, ціск на нас звонку праваліліся. А ў апошнія гады праводзілася розная прапаганда супраць пракладкі Асноўнага экспартнага нафтаправода Баку-Тбілісі-Джэйхан, здзяйсняліся правакацыйныя дзеянні. Аднак наша воля, эканамічная, знешняя палітыка незалежнага, дэмакратычнага Азербайджана, яго супрацоўніцтва з найбуйнейшымі дзяржавамі свету, іх нафтавымі кампаніямі - усё гэта дазволіла нам прыйсці да сённяшняга дня.

Такім чынам, Асноўны экспартны трубаправод Баку-Тбілісі-Джэйхан прайшоў цярністы шлях. Аднак усе сёння бачаць, што мы паспяхова пераадолелі гэты шлях. Мы - Турэцкая Рэспубліка, Грузія, Азербайджан у выніку пастаяннай падтрымкі Злучаных Штатаў Амерыкі разам паспяхова прайшлі гэты цяжкі, цяжкі шлях, і сёння ўжо падпісаны апошнія пагаднення.

Цяпер адкрываецца новы этап. Заявы, якія прагучалі сёння, у прыватнасці заявы Дэвіда Вудворда, сведчаць аб тым, што мы прыступаем да практычнай працы, і гэтая практычная праца будзе паспяхова ажыццёўлена, і ў 2004 годзе нафта Каспійскага мора будзе паступаць па Асноўным экспартным нафтаправодзе Баку-Тбілісі-Джэйхан да берагоў Міжземнага мора. Мы верым у гэта.

Усе мы разам - Турцыя, Грузія, Азербайджан, замежныя нафтавыя кампаніі, дзяржавы, якія прадстаўляюцца імі, пры падтрымцы Злучаных Штатаў Амерыкі і ў далейшым будзем паспяхова ажыццяўляць гэтую праграму.

Тым, хто хоча перашкодзіць нашай справе - як унутры краіны, так і за мяжой, - я хачу параіць правільна ацаніць пройдзены незалежнай азербайджанскай дзяржавай за апошнія гады, за апошнія 7 гадоў, цяжкі, складаны, але вельмі паспяховы шлях і зрабіць для сябе правільны вывад.

Усю гэтую працу мы ажыццяўляем для развіцця эканомікі Азербайджана. Усю гэтую працу мы ажыццяўляем для паляпшэння дабрабыту азербайджанскага народа. Усю гэтую працу мы ажыццяўляем у імя светлага будучага Азербайджана. Мы ажыццяўляем гэтую працу для доўгатэрміновага супрацоўніцтва з рознымі дзяржавамі. Таму я ўпэўнены, што гэтая наша праца будзе паспяхова ператворана ў жыццё.

Я віншую Азербайджанскую міжнародную аперацыйную кампанію, Дзяржаўную нафтавую кампанію Азербайджана, Азербайджанскую дзяржаву, урад, увесь азербайджанскі народ з падпісаннем гэтых дакументаў.

Мы перадаем эстафету Грузіі, а затым - Турцыі. Я прашу спадара Вудворда перадаць нашы прывітання, маё асаблівае прывітанне, маю павагу і пашану Прэзідэнту Грузіі, майму сябру Эдуарду Шэварнадзэ і ўсяму грузінскаму народу.

Перадайце нашы прывітанні і найлепшыя пажаданні Прэзідэнту Турэцкай Рэспублікі паважанаму Ахмет Недждету Сезер, прэм`ер-міністру Турэцкай Рэспублікі паважанаму Бюленду Эджэвіту, брацкаму турэцкаму народу.

Яшчэ раз віншую ўсіх вас і жадаю ўсім поспехаў на гэтым шляху.