Дарагія суайчыннікі!

Паважаныя дамы і спадары!

Я высока ацэньваю сваё абранне Прэзідэнтам незалежнай Азербайджанскай Рэспублікі і выказваю ў сувязі з гэтым азербайджанскаму народу, усім грамадзянам рэспублікі пачуцці павагі, пашаны і глыбокую ўдзячнасць.

Азербайджанскі народ перажывае найскладаны, трагічны перыяд сваёй гісторыі. Я глыбока ўсведамляю ступень адказнасці, якая ўскладзена на мяне ў гэты складаны час, і жадаю запэўніць, што ўсёй сваёй дзейнасцю, усім сваім жыццём паспрабую апраўдаць высокі давер, надзеі народа.

Уступаючы на гэтак высокі і адказны пост, я абапіраюся, у першую чаргу, на розум, мудрасць, сілу азербайджанскага народа. Узяць на сябе гэту адказнасць мяне вымусілі спадзяванні, якія звязвае са мной мой народ. Я запэўніваю, што прыкладу ўсе высілкі для таго, каб апраўдаць яго надзеі.

Канец XX стагоддзя адзначаны палітычнымі працэсамі, якія карэнным чынам змянілі свет. Азербайджанскі народ не застаўся ўбаку ад гэтых працэсаў і ажыццявіў, нарэшце, сваю векавую мару ─ здабыў незалежнасць. Заваёва Азербайджанскай Рэспублікай дзяржаўнай незалежнасці стала лагічным вынікам грамадска-палітычных працэсаў, якія адбываюцца ў свеце, былым Саюзе ССР. Незалежнасць нашай рэспублікі ─ гістарычная падзея, нацыянальны здабытак азербайджанскага народа, і ні ў якім разе нельга казаць пра выключныя заслугі ў гэтым якога-небудзь руху, сілы. Здабыццё незалежнасці вылучае адначасова перад рэспублікай, яе грамадзянамі вялікія і складаныя задачы. Умацаванне дзяржаўнай незалежнасці, стварэнне і развіццё дзяржаўных структур і атрыбутаў, забеспячэнне тэрытарыяльнай цэласнасці і поўнага суверэнітэту Азербайджана, вывад рэспублікі са стану вайны, падвышэнне дабрабыту яе грамадзян, стварэнне неабходных умоў для іх жыцця і дзейнасці ─ рашэнне гэтых задач стане асноўным у маёй працы на пасту Прэзідэнта, і я буду імкнуцца да іх выканання.

Азербайджан мае старажытную гісторыю, багатую культуру і валодае велізарнымі прыроднымі рэсурсамі. Дзяржаўная незалежнасць стварае ўсе ўмовы для эфектыўнага выкарыстання гэтага здабытку ў імя будучага развіцця Азербайджана. Гэта наша асноўная задача. Азербайджанская Рэспубліка здабыла незалежнасць у надзвычай складаных умовах. Самае цяжкае для нас ─ вайна, ва ўмовах якой больш пяці гадоў жыве Азербайджан, агрэсія армянскіх узброеных сіл супраць нашых тэрыторый, беды, якія абваліліся на азербайджанскі народ у выніку гэтай агрэсіі. Таму галоўная задача, якая стаіць перад намі, ─ вывесці рэспубліку са стану вайны і стварыць спакойнае становішча для жыцця грамадзян. Гэтакая цяжкая сітуацыя склалася ў Азербайджане ў выніку сур'ёзных памылак, дапушчаных з пачатку карабахскага канфлікту кіраўніцтвам рэспублікі і былога Савецкага Саюза. Нажаль, у мінулы перыяд не былі прыняты неабходныя меры для таго, каб вывесці яе з гэтага становішча. Эканамічны, сацыяльны, грамадска-палітычны і духоўны крызіс, у якім знаходзілася рэспубліка, у апошні час яшчэ больш паглыбіўся і дасягнуў у 1993 году, можна сказаць, сваёй крытычнай меткі. У чэрвені цяперашняга года была цалкам парушана ўнутраная стабільнасць у рэспубліцы, супрацьстаянне паміж асобнымі палітычнымі сіламі, дзеянні некаторых злачынных груповак, сепаратысцкіх сіл, накіраваныя на рассячэнне рэспублікі, і шэраг іншых чыннікаў яшчэ больш павялічылі напружанасць.

У выніку грубых пралікаў, дапушчаных дзяржаўнымі кіраўнікамі Азербайджана, у чэрвені рэспубліка апынулася на грані грамадзянскай вайны, і ўзнікла рэальная пагроза аддзялення некаторых рэгіёнаў. Дзякуй богу, усе гэтыя з'явы былі прадухілены, шэраг злачынных груповак быў ліквідаваны, і з'явіліся ўмовы для забеспячэння грамадска-палітычнай стабільнасці ўнутры рэспублікі. Апошнія чатыры месяца былі для Азербайджана вельмі цяжкімі. У гэты перыяд рэспубліка, яе грамадзяне прайшлі праз сур'ёзныя выпрабаванні, і гэта лішні раз даказала, што мудрасць народа, нацыянальная згода і салідарнасць, грамадзянскае адзінства могуць пераадолець любыя складанасці, стварыць умовы для вывада рэспублікі з цяжкага становішча.

Аднак, хоць унутры рэспублікі і дасягнута адносная стабільнасць, мы ўсё яшчэ знаходзімся ў вялікай небяспецы. У выніку агрэсіі армянскіх узброеных сіл, якая працягваецца больш пяці гадоў, акупавана частка азербайджанскіх земляў, прыкладна 20 адсоткаў тэрыторыі рэспублікі знаходзіцца ў руках армянскіх захопнікаў. Цалкам акупавана былая Нагорна-Карабахская вобласць, дарагі і свяшчэнны для кожнага азербайджанца горад Шуша вось ужо паўтара гады знаходзіцца ў руках агрэсара. Армянскімі ўзброенымі сіламі захоплены таксама Лачынскі, Кяльбаджарскі, Агдамскі, Фізулінскі, Джэбраільскі, Губадлінскі раёны Азербайджана, у выніку чаго разбураны сотні сёлаў, мястэчкаў, населеных пунктаў, спустошана жыллё, якое знаходзіцца на гэтых землях, каля аднаго мільёна нашых суграмадзян сталі ўцекачамі і знаходзяцца цяпер у вельмі цяжкіх умовах. Усё гэта ўзмацняе напружанасць у грамадска-палітычнай, духоўнай сферы жыцця. І цяпер самая галоўная наша задача ─ вывесці рэспубліку са стану вайны, вярнуць усе акупаваныя землі, забяспечыць тэрытарыяльную цэласнасць і бяспеку меж суверэннага Азербайджана, вярнуць уцекачоў да родных ачагоў.

Запэўніваю вас, што, як Прэзідэнт, я лічу гэта сваёй галоўнай задачай, і, мабілізаваўшы ўсе сілы азербайджанскага народа, выкарыстоўваючы ўсе магчымасці, прыкладу ўсе свае высілкі для дасягнення гэтай мэты.

Выйсці з больш чым пяцігадовай вайны, вярнуць акупаваныя землі, безумоўна, нялёгка. У нашым грамадстве існуюць розныя меркаванні з нагоды таго, як дамагчыся гэтага. Займаючы ў цэлым міралюбную пазіцыю, мы аддаём перавагу рашэнню гэтай праблемы ў першую чаргу мірным шляхам, шляхам перамоў. З гэтай мэтай неабходна эфектыўна выкарыстоўваць дыпламатычныя сродкі, весці мірныя перамовы, забяспечваючы пры гэтым захаванне інтарэсаў Азербайджана, і ў выніку гэтых перамоў дамагчыся вызначанай мэты. Эфектыўна выкарыстоўваючы магчымасці Арганізацыі Аб'яднаных Нацый, НБСЕ, Рады Бяспекі ААН, буйных дзяржаў, якія ўдзельнічаюць ва ўрэгуляванні гэтага канфлікту, і ўсіх міжнародных арганізацый, мы і надалей будзем прыкладаць усе высілкі для таго, каб вывесці Азербайджан са стану вайны, вярнуць акупаваныя тэрыторыі.

Аднак, разам з тым, Азербайджанская Рэспубліка як незалежная дзяржава павінна мець баяздольнае войска. Нажаль, у перыяд, які мінуў пасля здабыцця Азербайджанам сваёй незалежнасці, у гэтым кірунку было зроблена вельмі мала. У выпадку неабходнасці, калі прадпрыманыя намі крокі па мірным урэгуляванні не дадуць вынікаў, стварэнне моцнага войска для абароны тэрытарыяльнай цэласнасці, абароны рэспублікі ─ адна з нашых галоўных задач.

Варта адзначыць, што падчас пяцігадовай вайны азербайджанскі народ прайшоў праз вялікія выпрабаванні, спазнаў і радасць перамог, і гаркату няўдач. Гэта вайна з'яўляецца для нас вялікай трагедыяй. У той жа час гэта вайна яшчэ раз паказала ўсяму свету сілу, моц, гераічнасць, мудрасць азербайджанскага народа. У гэтай вайне наш народ панёс велізарныя страты. Абараняючы нашы землі, гераічна загінулі, сталі шэхідамі сыны гэтага народа. Прашу вас сёння, падчас гэтай урачыстай цырымоніі, ушанаваць хвілінай маўчання памяць шэхідаў, якія аддалі жыцці ў імя абароны азербайджанскіх земляў, суверэнітэту Азербайджана. Алах онлара рэхмэт элясін, гебірлері нурла долсун.

І сёння я заяўляю, што кроў нашых шэхідаў не застанецца неадпомшчанай. Іх памяць будзе вечна жыць у нашых сэрцах, наша моладзь і будучыя пакаленні будуць браць прыклад з іх гераічнасці, азербайджанскі народ акрыяе, аб'яднае свае сілы, створыць сучаснае войска і з гэтага часу будзе як зрэнку вока берагчы сваю незалежную дзяржаву, сваю зямлю.

Адна з асноўных задач, якія стаяць перад незалежнай Азербайджанскай Рэспублікай, ─ арганізацыя дзяржаўнага будаўніцтва. Наш шлях ясны, і мы неаднаразова заяўлялі пра гэта, гэта шлях дэмакратыі. У незалежным Азербайджане павінна быць пабудавана прававая дэмакратычная дзяржава, якая функцыянуе на дэмакратычных прынцыпах. Азербайджанская дзяржава, выкарыстоўваючы свае гістарычныя, нацыянальныя традыцыі, абапіраючыся на сусветны вопыт, дэмакратыю, агульначалавечыя каштоўнасці, павінна ісці па шляху будаўніцтва дэмакратычнай дзяржавы. Такі наш шлях, і сёння я абяцаю, што буду адданы яму.

Прытрымліванне гэтага шляху сугучна нашаму гістарычнаму мінуламу і адначасова з'яўляецца неабходнай умовай прылучэння Азербайджана як незалежнай дзяржавы да сусветнай цывілізацыі. Для гэтага ў Азербайджане створаны і будуць стварацца надалей усе магчымасці. Свабода асобы, свабода слова, свабода рэлігіі, свабода мовы, свабода сумлення ў Азербайджане з'яўляюцца ўмовамі, якія дазваляюць пабудаваць дэмакратычнае цывілізаванае грамадства, і мы забяспечым сцвярджэнне гэтых каштоўнасцяў. У Азербайджане ствараецца шматпартыйная сістэма, узнікла і надалей будзе ўзнікаць шмат партый. Азербайджанская дзяржава будзе забяспечваць усе магчымасці для іх стварэння і развіцця, і, несумнеўна, шматпартыйнае грамадства, у якім зацвердзяцца дэмакратычныя прынцыпы, будзе спрыяць развіццю Азербайджана як незалежнай дзяржавы.

У шматпартыйным грамадстве вялікую ролю іграе і апазіцыя. Мы і надалей будзем з вялікай павагай ставіцца да апазіцыі, і жадаю выказаць надзею, што існуючыя ў азербайджанскім грамадстве партыі і сілы, якія знаходзяцца ў апазіцыі, займуць пазіцыю канструктыўнага супрацоўніцтва, што створыць шырокія магчымасці для развіцця ў рэспубліцы сапраўднай дэмакратыі. Адным словам, мы лічым наяўнасць у Азербайджане апазіцыйных сіл звычайнай з'явай, заяўляючы адначасова пра сваю гатовасць да канструктыўнага супрацоўніцтва з імі.

Аднак існуючыя ў апазіцыі групы, асобныя палітычныя арганізацыі павінны адставіць у бок выкарыстоўваныя імі ў апошнія гады супрацьзаконныя, пачварныя, антыдэмакратычныя метады. Палітычныя партыі, рухі могуць вольна дзейнічаць у Азербайджане, але ніводная палітычная партыя ці рух, грамадска-палітычная арганізацыя ня могуць мець узброеныя групоўкі. Сёння рашуча заяўляю пра гэта перад грамадзянамі Азербайджана. Нажаль, адмоўны прыклад у гэтай вобласці Народнага фронта, які сыграў у свой час станоўчую ролю ў грамадска-палітычным жыцці рэспублікі, спрыяў стварэнню і функцыянаванню асобных незаконных узброеных груповак. Думаем, што ўсе партыі, рухі, грамадска-палітычныя арганізацыі адмовяцца ад сваіх узброеных груповак. Толькі ў дзяржавы могуць быць узброеныя сілы. Усе мы разам павінны імкнуцца да ліквідацыі незаконных узброеных груповак. Гэта з'яўляецца асноўнай умовай стварэння грамадска-палітычнай стабільнасці ўнутры рэспублікі.

Адной з галоўных задач цывілізаванага, дэмакратычнага грамадства з'яўляецца абарона праў чалавека. Запэўніваю вас, што, знаходзячыся на гэтым высокім пасту, я заўсёды буду трымаць у цэнтры ўвагі гэту сферу, ствараць усе гарантыі для аховы праў чалавека. Адным словам, у нашым грамадстве будуць створаны ўсе ўмовы для поўнай свабоды асобы. З гэтага пункта гледжання на цяперашнім этапе адно з важных месцаў займае пытанне свабоды сумлення. Наш народ вярнуўся да сваёй веры. Ісламская рэлігія заняла ў свеце сваё гістарычнае месца. Яна аказала велізарны ўплыў на духоўнасць народа, яго навуковую думку, сілу і моц. Нашы нацыянальныя традыцыі, культура шмат у чым дзякуючы ісламу перадаваліся з пакалення ў пакаленне, і дашлі да цяперашняга пакалення як нацыянальны здабытак. У Азербайджане створаны і надалей будуць стварацца ўсе ўмовы для свабоды веравызнання, і думаем, што рэлігія ў гэты складаны для рэспублікі перыяд сыграе вялікую ролю ў дасягненні грамадзянскай салідарнасці, грамадзянскага адзінства.

Азербайджан ─ шматнацыянальная рэспубліка. Гэта характэрная асаблівасць нашай рэспублікі, яна мае багатую гісторыю, і мы ганарымся гэтай гісторыяй, грамадскапалітычным становішчам рэспублікі. У нашай рэспубліцы ўсе грамадзяне, незалежна ад нацыянальнай і рэлігійнай прыналежнасці, валодаюць роўнымі правамі, тут і надалей будуць стварацца ўсе ўмовы для раўнапраўнага ўдзелу грамадзян у грамадска-палітычным жыцці Азербайджанскай Рэспублікі. Сёння мяне павіншавалі з уступам на пост Прэзідэнта частка мусульман Каўказа, прадстаўнікі хрысціянскай і яўрэйскай рэлігійных канфесій. Выяўляючы сваю ўдзячнасць, жадаю запэўніць, што ў Азербайджане будзе зроблена ўсё неабходнае для забеспячэння раўнапраўя ўсіх нацый і рэлігій.

Адной з асноўных задач на шляху ўмацавання незалежнасці рэспублікі з'яўляецца пісьменная, кампетэнтная знешняя палітыка, якая дазваляе адстойваць інтарэсы Азербайджана на міжнароднай арэне. Нажаль, пасля заваёвы незалежнасці ў замежнапалітычнай вобласці зроблена вельмі мала. Мы павінны будзем вырашаць сур'ёзныя задачы. Наша знешняя палітыка павінна быць, першым чынам, накіравана на забеспячэнне незалежнасці Азербайджана. Задача складаецца ў тым, каб пабудаваць і развіць з усімі дзяржавамі раўнапраўныя, узаемавыгадныя адносіны, эфектыўна выкарыстоўваць іх як для ўмацавання міжнародных пазіцый Азербайджанскай Рэспублікі, так і для развіцця яе эканомікі, навукі, культуры. У нас міралюбная знешняя палітыка, мы ня ставім мэты парушаць суверэнітэт, тэрытарыяльную цэласнасць якой-небудзь дзяржавы. Аднак у той жа час мы будзем імкнуцца, выкарыстоўваючы магчымасці знешняй палітыкі, забяспечыць любым коштам суверэнітэт, незалежнасць і тэрытарыяльную цэласнасць рэспублікі. Думаю, што праробленая пасля гэтага праца створыць умовы для шырэйшага прызнання Азербайджана, і рэспубліка зойме годнае месца ў сусветнай супольнасці.

У сувязі з маім абраннем Прэзідэнтам кіраўнікі шматлікіх дзяржаў даслалі віншавальныя пасланні. Я прымаю гэта ў першую чаргу як прызнанне незалежнасці Азербайджанскай Рэспублікі, яе месца ў сусветнай супольнасці. Выяўляючы падзяку кіраўнікам дзяржаў, якія адправілі віншаванні, прадстаўнікам замежных краін, якія знаходзяцца у гэтай зале, жадаю запэўніць, што Азербайджанская Рэспубліка як незалежная дзяржава будзе надалей імкнуцца да стварэння плённых сувязяў з гэтымі і іншымі краінамі, выкарыстоўваць іх магчымасці для выйсця са складанай сітуацыі, у якой яна апынулася. Вялікі дзякуй, дзякую вас і жадаю кіраўнікам вашых дзяржаў і вашым народам шчасця і поспехаў ва ўсіх вашых справах.

Для таго каб вывесці Азербайджан з цяжкай, крызіснай сітуацыі, шмат чаго мае быць зроблена ў сацыяльна-эканамічнай сферы. Калі здабыццё незалежнасці з'яўляецца для нас гістарычнай падзеяй, то знаходжанне нашай эканомікі ў такім становішчы стварае для нас вялікія цяжкасці. Нажаль, крызіс, у якім знаходзіцца ў апошнія гады рэспубліка, аказаў адмоўны ўплыў на ўсе галіны эканомікі.

Эканоміка, можна сказаць, цалкам разбурана, што прывяло да рэзкага падзення дабрабыту грамадзян. Разам з тым жадалася б адзначыць, што рэспубліка валодае велізарным сацыяльна-эканамічным, навукова-тэхнічным патэнцыялам. Геапалітычнае становішча Азербайджана, яго прыродныя багацці, створаныя на працягу шматлікіх гадоў асноўныя фонды дазваляюць выйсці з гэтага цяжкага крызісу. З гэтага пункта гледжання мы ў сваёй будучай дзейнасці павінны, з аднаго боку, эфектыўна выкарыстоўваць ужо створаны патэнцыял, з другога ─ праводзіць эканамічныя рэформы, рухаючыся ў кірунку рыначнай эканомікі.

Гэта складаны і цяжкі шлях. Пераход ад стваранай дзесяцігоддзямі сацыяльна-эканамічнай сістэмы да свабоднага рынка спалучаны з вялікімі цяжкасцямі, і памылкі, дапушчаныя ў апошнія гады ў гэтай сферы, яшчэ больш пагаршаюць становішча. Аднак мы павінны ісці гэтым шляхам, бо іншага не дадзена. Гэту працу мы павінны арганізаваць у адпаведнасці з эканомікай рэспублікі, яе традыцыямі. Рухаючыся гэтым шляхам, нам неабходна выкарыстоўваць наяўны эканамічны патэнцыял. Мы не маем права дапусціць яго разбурэння ў далейшым і павінны імкнуцца, каб гэты патэнцыял як здабытак азербайджанскага народа быў скарыстаны ў выгоду грамадзян рэспублікі, для паляпшэння жыццёвага ўзроўня ўсіх слаёў насельніцтва.

Наш абавязак ─ праводзіць дэмакратычныя рэформы ў гэтай сферы, прадпрымаць прадуманыя крокі, і запэўніваю вас, што мы будзем рухацца па гэтым шляху. У гэтай сувязі я жадаю асоба адзначыць уступ Азербайджанскай Рэспублікі ў Садружнасць Незалежных Дзяржаў. У рэспубліцы доўгі час ішлі дэбаты па гэтай нагодзе, і, нарэшце, Азербайджан далучыўся да СНД. Мы ўпэўнены, што гэты крок створыць спрыяльныя магчымасці для развіцця эканомікі рэспублікі, і мы павінны ў поўнай меры скарыстацца імі.

Жадаю таксама падкрэсліць, што некаторыя кругі спрабуюць прадставіць уступ Азербайджана ў СНД як небяспечную з'яву. Гэта памылковае меркаванне. Знаходзячыся ў складзе СНД, Азербайджан будзе ўвесь час ахоўваць сваю незалежнасць, і ўдзел у Садружнасці не прычыніць незалежнасці рэспублікі рашуча ніякай шкоды. Як незалежная дзяржава Азербайджан будзе рухацца па шляху дэмакратыі, прытрымлівацца міжнародных дэмакратычных норм. У Азербайджане ніколі больш не адновяцца камуністычная ідэалогія, камуністычны рэжым. Думаю, што большасць грамадзян рэспублікі прытрымваюцца такога ж меркавання. Азербайджанская Рэспубліка з гэтага часу ніколі больш не ўвойдзе ў склад, не патрапіць у залежнасць якой-небудзь іншай дзяржавы і будзе заўсёды берагчы сваю незалежнасць.

Наша ўнутраная і знешняя палітыка будзе асноўвацца на сусветных дэмакратычных прынцыпах. Устанаўліваючы дэмакратычныя прынцыпы ўнутры Азербайджана, мы паставім знешнюю палітыку на службу ўмацавання незалежнасці Азербайджана. Як Прэзідэнт, я адкрыта заяўляю пра гэта перад сваім народам і жадаю запэўніць, што заўсёды буду адданы гэтым прынцыпам.

Дарагія, паважаныя суайчыннікі!

Сёння для мяне гістарычны, знамянальны дзень. Жадаю яшчэ раз выказаць сваю глыбокую падзяку, павагу, каханне грамадзянам Азербайджана, усяму азербайджанскаму народу за аказанае мне высокага даверу і запэўніваю вас, што да канца свайго жыцця буду аддана служыць свайму народу, прысвячу сваю дзейнасць будучаму развіццю Азербайджанскай Рэспублікі.

Паклаўшы руку на Канстытуцыю Азербайджанскай Рэспублікі, клянуся прысвяціць свае веды, вопыт, сілы росквіту азербайджанскага народа, Азербайджанскай Рэспублікі.

Клянуся, што буду выконваць абавязкі Прэзідэнта ў імя вышэйшых мэт, высокіх ідэй, прыкладу ўсе высілкі для забеспячэння поўнай незалежнасці, суверэнітэту, тэрытарыяльнай цэласнасці Азербайджанскай Рэспублікі.

Клянуся, што стану гарантам выканання Канстытуцыі і законаў Азербайджанскай Рэспублікі, аховы праў і свабод усіх грамадзян Азербайджана, незалежна ад нацыянальнасці, веравызнанні і палітычных перакананняў, гарантам свабоды, дэмакратычных пераўтварэнняў у Азербайджанскай Рэспубліцы, яе развіцця як дэмакратычнай прававой дзяржавы.

Клянуся годна служыць Азербайджанскай Рэспубліцы, азербайджанскаму народу, імкнуцца да таго, каб наша незалежная дзяржава заняла годнае месца сярод цывілізаваных дзяржаў свету, у сусветнай супольнасці.

Пакладучы руку на святы Каран, клянуся, што буду адданы нацыянальным, духоўным традыцыям азербайджанскага народа і забяспечу гарантыі для таго, каб гэтыя традыцыі умацаваліся, жылі і развіваліся ў нашай незалежнай дзяржаве.