ТВОРЫ / АРМЯНА-АЗЕРБАЙДЖАНСКІ ‎НАГОРНА-КАРАБАХСКІ ‎КАНФЛІКТ / Саміты АБСЕ

Прамова Прэзідэнта Азербайджанскай Рэспублікі Гейдара Аліева на Лісабонскім саміце АБСЕ - 2 снежня 1996 года


Паважаны спадар старшыня!

Дамы і спадары!

Шчыра вітаю кіраўнікоў дзяржаў і ўрадаў, усіх удзельнікаў нашага Саміту. Спадзяюся, што гэтая сустрэча стане важным этапам у справе ўмацавання бяспекі і супрацоўніцтва ў Еўропе.

Прайшло ўжо больш за дваццаць гадоў ад часу падпісання Заключнага акта ў Хельсінкі, які вызначыў высокія стандарты прававых і гуманітарных прынцыпаў ва ўзаемаадносінах паміж народамі і краінамі Еўрапейскага кантынента.

За гэты перыяд у свеце адбыліся грунтоўныя змены, з`явіліся новыя незалежныя дзяржавы, ідэі свабоды і дэмакратыі сталі галоўнымі на ўсім Еўрапейскім кантыненце, а таксама далёка за яго межамі. Дзейнасць АБСЕ адыграла вялікую ролю ў забеспячэнні міжнароднай бяспекі, дзяржаўнага суверэнітэту, падтрыманні тэрытарыяльнай цэласнасці і недатыкальнасці межаў, мірным урэгуляванні канфліктаў, абароне правоў і асноўных свабодаў чалавека.

Час даказаў, што АБСЕ з`яўляецца жыццяздольнай, прадукцыйнай арганізацыяй, і мы высока ацэньваем пройдзены нашай арганізацыяй шлях, яе багаты ўклад у працэсы, што адбываюцца ў свеце.

Азербайджанскі народ, які аднавіў сваю незалежнасць, выбраўшы шлях пабудовы дэмакратычнай прававой дзяржавы, фарміравання рыначнай эканомікі, пастаянна адчувае на сабе дзейсную дапамогу АБСЕ.

Нягледзячы на ​​аб`ектыўныя цяжкасці пераходнага перыяду, вынікі вайны, у якую мы гвалтоўна ўцягнутыя, мы ўмацоўваем дзяржаўную незалежнасць, праводзім грунтоўныя палітычныя і эканамічныя рэформы.

У Азербайджане адноўлены такія прынцыпы дэмакратыі, як плюралізм, шматпартыйная сістэма, свабода слова і веравызнання. Шляхам усенароднага рэферэндуму была прынятая першая дэмакратычная Канстытуцыя Азербайджана, быў абраны новы парламент рэспублікі, заснаваны на шматпартыйнай сістэме.

Паспяхова ажыццяўляецца лібералізацыя эканомікі, шырокамаштабная прыватызацыя дзяржаўнай маёмасці, рэформа ў аграрным сектары, у тым ліку перадача зямлі ў прыватную ўласнасць з правам куплі-продажу без накладання якіх-небудзь абмежаванняў.

Адкрыты шырокія магчымасці для ўкладання замежных інвестыцый у эканоміку Азербайджана.

Былі заключаны шматмільярдныя кантракты з самымі буйнымі нафтавымі кампаніямі свету для сумеснай здабычы энергетычных рэсурсаў у азербайджанскім сектары Каспійскага мора.

Мы ўпэўненыя, што шлях далучэння Азербайджана, як у палітычным, так і ў эканамічным стаўленні, да сусветнай супольнасці незалежных дэмакратычных дзяржаў, адпавядае жыццёвым інтарэсам азербайджанскага народа, і мы спадзяёмся на далейшую падтрымку АБСЕ, іншых міжнародных арганізацый і ўстаноў у гэтай нашай стратэгічнай лініі

Дамы і спадары!

Рэгіянальныя канфлікты, распаўсюджванне ваяўнічага нацыяналізму і сепаратызму, міжнародны тэрарызм уяўляюць рэальную пагрозу для міру, прагрэсу і развіцця ў нашым рэгіёне.

Многія народы, у тым ліку і народы, якія жывуць у постсавецкай прасторы, на Каўказе, былі ўцягнутыя ў крывавыя войны. Гэтыя войны канчаюцца масавай гібеллю людзей, этнічнай чысткай, ператварэннем мільёнаў людзей у бежанцаў, акупацыяй тэрыторый незалежных дзяржаў. Таму АБСЕ яшчэ шмат чаго павінна зрабіць для забеспячэння агульнай бяспекі на Еўрапейскім кантыненце.

Як вы ведаеце, Рэспубліка Арменія распачала агрэсію супраць нашай рэспублікі для прысваення Нагорнага Карабаха, які адвеку з`яўляецца азербайджанскай зямлёй. У выніку гэтай агрэсіі 20 працэнтаў тэрыторыі Азербайджана былі акупаваныя ўзброенымі сіламі Армянскай Рэспублікі. Больш за дваццаць тысяч нашых грамадзян былі забітыя, звыш за сто тысяч параненыя або сталі інвалідамі, шэсць тысяч чалавек трапілі ў палон. Больш за адзін мільён азербайджанцаў, гэта значыць каля пятнаццаці працэнтаў насельніцтва нашай краіны, сталі бежанцамі. Вось ужо чатыры гады, як яны вымушаны праводзіць зіму ў намётавых мястэчках у невыносных умовах. На акупаваных тэрыторыях былі разбураны, спалены, разрабаваныя каля 700 гарадоў і вёсак, а таксама тысячы бальніц, школ, жылых дамоў, гістарычных і культурных помнікаў азербайджанскага народа.

У чатырох рэзалюцыях, прынятых Саветам Бяспекі ААН, і ў шасці заявах яго старшыні патрабуецца неадкладны, поўны і безумоўны вывад узброеных сіл Арменіі з усіх акупаваных тэрыторый Азербайджана, вяртанне бежанцаў і перасяленцаў у месцы пастаяннага пражывання. Гэтыя дакументы пацвярджаюць суверэнітэт і тэрытарыяльную цэласнасць нашай рэспублікі, прыналежнасць Нагорнага Карабаха да тэрыторыі Азербайджанскай Рэспублікі. Аднак Рэспубліка Арменія выказвае непадпарадкаванне ўсім гэтым пастановам.

Мінская група АБСЕ, створаная ў 1992 годзе, выяўляла не меншае намаганне для мірнага ўрэгулявання армяна-азербайджанскага канфлікту. Дзякуючы яго дзейнасці і блізкаму ўдзелу Расійскай Федэрацыі ў маі 1994 года было заключана пагадненне аб спыненні агню.

Доўгае прытрыманне рэжыму спынення агню - важнае дасягненне, якое дэманструе наша імкненне да перамір`я. Рэжым спынення агню дазволіў упарадкаваць працэс перамоў, што стабільна працягваюцца, ператварыўся ў надзейны падмурак праяўленых намаганняў, і азербайджанскі бок мае намер прытрымлівацца гэтага рэжыму да падпісання пагаднення аб міры.

З мэтай больш хуткага спынення агню і шматнацыянальных сіл АБСЕ, што захоўваюць мір, мы выступілі поўнымі прыхільнікамі пастаноў на гэты конт, прынятых у 1994 годзе на Будапешцкім Саміце АБСЕ.

Пасля Будапешцкага Саміту стаў больш інтэнсіўна працякаць працэс правядзення перамоў у рамках Мінскай групы. Мы таксама стварылі канал прамых двухбаковых перамоў з Арменіяй на ўзроўні прадстаўнікоў прэзідэнтаў, вызвалілі ваеннапалонных і закладнікаў з абодвух бакоў.

Сумесная заява прэзідэнтаў Армянскай і Азербайджанскай Рэспублік у красавіку гэтага года ў Люксембургу стала важным крокам на шляху спынення канфлікту. Гэта заява, у рэчаіснасці, з`яўляецца першым дакументам паміж Арменіяй і Азербайджанам, які дэманструе жаданне бакоў пакласці канец ўзброенага канфлікту на аснове міжнародных прынцыпаў і нормаў.

Падчас маіх асабістых сустрэч іншага ўзроўню з кіраўнікамі дзяржаў АБСЕ мы праводзілі шырокія дыскусіі, шукалі найбольш аптымальныя, ўзаемавыгадныя спосабы спынення армяна-азербайджанскага канфлікту.

Паважаныя кіраўнікі дзяржаў і ўрадаў, напярэдадні Лісабонскага Саміту я паслаў вам ліст, у якім прапанаваў спосаб спынення канфлікту на аснове строгага прытрымлівання прынцыпаў АБСЕ, Статута ААН і агульнапрынятых міжнародных прававых нормаў. У гэтай прапанове былі ўлічаны інтарэсы ўсіх бакоў.

Гэты кампрамісны спосаб урэгулявання складаецца з наступных складовых частак: забеспячэнне тэрытарыяльнай цэласнасці Азербайджанскай Рэспублікі, гарантыя бяспекі ўсяго насельніцтва Нагорнага Карабаха, якое ўваходзіць у склад Азербайджанскай Рэспублікі. Гэты спосаб знаходзіць падтрымку ва ўсіх міжнародных пасрэднікаў, ён шмат у чым адпавядае прынцыпам, прапанаваным цяперашнім старшынёй АБСЕ падчас яго знаходжання ў рэгіёне канфлікту ў 1996 годзе.

Але, на вялікі жаль, Рэспубліка Арменія працягвае ўхіляцца ад прыняцця якога-небудзь рашэння, заснаванага на Статуце ААН, прынцыпах АБСЕ і міжнародным праве.

Яна адмаўляецца прызнаць тэрытарыяльную цэласнасць Азербайджанскай Рэспублікі, робіць спробу ўзаконіць вынікі агрэсіі, атрымаць статус незалежнасці для нагорна-карабахскага рэгіёну Азербайджанскай Рэспублікі і далучэння гэтага рэгіёну да Арменіі.

Ад часу пачатку армяна-азербайджанскага канфлікту, звязанага з Нагорным Карабахам, у свеце адбыліся вельмі вялікія падзеі. У постсавецкай прасторы з`явіліся новыя незалежныя дзяржавы, сярод іх і Азербайджанская Рэспубліка. Суверэнітэт нашых дзяржаў, недатыкальнасць іх межаў і тэрытарыяльную цэласнасць пацвердзіла ўсе Сусветнае Аб`яднанне.

Парушэнне ў якой-небудзь форме гэтых прынцыпаў перашкаджае стварэнню міру і стабільнасці, узмацняе супрацьстаянне, адымае надзею, якую ўскладаюць народы на спакойную і паспяховую будучыню.

Незаконныя патрабаванні з нагоды Нагорнага Карабаха не адпавядаюць агульнапрынятым нормам міжнароднага права. Мы ніколі не пагодзімся з гэтымі патрабаваннямі, мы не можам дапусціць узнікнення на тэрыторыі Азербайджана другой Армянскай дзяржавы.

І, нарэшце, армянскі бок павінен зразумець, што канфлікт, пачаты ім і які працягваецца восем гадоў, прынёс вельмі вялікую трагедыю і пакуты не толькі азербайджанскаму народу, але і паставіў у цяжкае становішча яшчэ і армянскі народ.

Я ўпэўнены, што ўрэгуляванне канфлікту на аснове Статута ААН, прынцыпаў АБСЕ і нормаў міжнароднага права, дасць магчымасць заключыць працяглы, моцны мір паміж Арменіяй і Азербайджанам, аднавіць добрыя ўзаемаадносіны паміж армянскім і азербайджанскім народамі, стварыць самыя прымальныя ўмовы для ўсяго насельніцтва Нагорнага Карабаха. Урэгуляванне канфлікту забяспечыць паспяховае эканамічнае супрацоўніцтва ў Закаўказзе, адкрые магчымасці для паспяховага выканання сацыяльна-эканамічных задач у нашай рэспубліцы, поўнага вымання карысці з пладоў дэмакратыі і свабоды.

Мы не хочам вайны, мы хочам міру. Звяртаючыся да прэзідэнта Арменіі спадара Лявону Тэр-Петрасяна, да ўсяго армянскага народу, я заклікаю іх да міру і супрацоўніцтва.

Звяртаючыся да кіраўнікоў дзяржаў і ўрадаў, якія ўдзельнічаюць у Лісабонскім Саміце АБСЕ, прашу іх зрабіць усё магчымае для хуткага спынення армяна-азербайджанскага канфлікту, які з`яўляецца адным з працяглых і разбуральных рэгіянальных канфліктаў у Еўропе.

Прыняцце ўсіх мер у імя міру на нашым кантыненце, дабрабыту і стабільнасці народаў з`яўляецца нашым святым абавязкам.

Дзякую за ўвагу.