Axtarış

ƏSƏRLƏRİ / XARİCİ SİYASƏT / Azərbaycan - Beynəlxalq təşkilatlar

Heydər Əliyev: Hörmətli qonaqlar, mən sizi salamlayıram. Bu, Avropa Birliyinin parlamentindən Azərbaycana gələn ilk nümayəndə heyətidir. Biz Avropa Birliyi ilə çoxdandır əməkdaşlıq edirik. Amma əməkdaşlığımız əsasən iqtisadi komissiya ilə həyata keçirilir və bu əməkdaşlıqdan çox məmnunuq. Avropa Birliyinin iqtisadi komissiyası ilə əməkdaşlığımız nəticəsində çox işlər görmüşük və onlardan yardımlar da almışıq. Gələcək üçün də yaxşı planlarımız var.

Sizinlə görüşmək isə onu göstərir ki, biz Avropa Birliyinin bütün strukturları ilə əməkdaşlığı genişləndiririk. Ona görə çox məmnunam ki, Siz Azərbaycana gəlmisiniz. Ölkəmizlə, xalqımızla tanış olarsınız. Ən əsası odur ki, bizim əməkdaşlığımız başlanır. Buyurun, sizi dinləyirəm.

Per Qahrton: Zənnimcə, bu görüş Avropa Birliyi ilə Azərbaycan arasında əməkdaşlığın gələcəyi üçün çox vacibdir. Mən Avropa Parlamentinə Cənubi Qafqaz ölkələri haqqında raport yazıram. Sonra bu raport Avropa Parlamentində müzakirə ediləcək və çox güman ki, qəbul olunacaqdır. Qəbul olunduqdan sonra isə Avropa Parlamentinin bu ölkələr barəsində əsas xətti, strategiyası müəyyən ediləcəkdir. Ona görə də biz bu missiyamızı "fakt axtarışı missiyası" adlandırmışıq. Gördüyünüz kimi, mənimlə birlikdə nümayəndə heyətində müxtəlif parlamentləri təmsil edən şəxslər var. Bu o deməkdir ki, Azərbaycanı daha çox adam müşahidə edəcək və ölkəniz haqqında fikirlər də çox olacaqdır. Lakin, əlbəttə ki, son nəticə raport şəklində hazırlanacaq və mən onu Avropa Parlamentinə təqdim edəcəyəm.

Cənab prezident, mən bəri başdan Sizə iki sualla müraciət etmək istəyirəm. Birinci sualım Azərbaycanla Avropa Birliyi arasında olan münasibətlərə aiddir. Məlumdur ki, Avropa Birliyi ilə Azərbaycan arasında müəyyən əlaqələr, əməkdaşlıqlar vardır. Ümumiyyətlə, biz bilirik ki, Siz Avropa Birliyi ilə Azərbaycan arasında əlaqələri inkişaf etdirmək əzmindəsiniz. Biz Sizin bu əzminizi bəyənir və dəstəkləyirik.

O da məlumdur ki, Azərbaycan çox tezliklə Avropa Şurasının üzvü olacaqdır. Bu gün uzaqda deyildir. Avropa Birliyi də Avropanın digər bir təsisatıdır. Lakin o da məlumdur ki, buradan Strasburqa olan məsafə Brüsselə olan məsafədən bir qədər yaxındır. Ona görə də biz istərdik ki, Avropa Birliyi ilə Azərbaycan arasında olan münasibətlərlə bağlı Sizin fikrinizi eşidək. Sizin planlarınız nə qədər uzağa gedəndir? Ümumiyyətlə, bu əlaqələr barəsində nə düşünürsünüz?

İkinci sualım isə Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsinə aiddir. Bu faciəli münaqişə haqqında çox deyilib və biz də burada olduğumuz müddətdə onun barəsində çoxlu məlumat əldə etmişik. Buraya gəlməzdən əvvəl də kifayət qədər məlumat toplamışdıq. Onu da bilirdik ki, Siz bu məsələnin sülh yolu ilə həll olunması üçün addımlar atırsınız. Bilmək istərdik ki, məsələnin həlli nə qədər yaxındır və Siz onu necə görürsünüz?

Heydər Əliyev: Əvvəla, onu bildirmək istəyirəm ki, Azərbaycan Avropa qitəsinə daxildir, yəni Avropa ölkəsidir. Azərbaycan dövlət müstəqilliyini əldə edəndən sonra öz quruluşunu demokratik, hüquqi, dünyəvi dövlət quruluşu kimi müəyyən edibdir. Siyasi, iqtisadi islahatlar həyata keçirərək, keçmiş iqtisadi, siyasi formalardan imtina edib və bazar iqtisadiyyatı yolu ilə gedir, sona qədər də gedəcəkdir.

Qeyd etdim ki, Azərbaycan həm demokratik, həm də dünyəvi dövlətdir. Belə olan halda, təbiidir ki, Azərbaycan Avropa dəyərlərindən bəhrələnmək istəyir və Avropa dəyərlərindən istifadə edərək həm dövlət quruculuğu prosesində, həm cəmiyyətin formalaşmasında, həm də sosial-iqtisadi sahədə və bütün başqa sahələrdə Avropa standartlarına yaxınlaşmaq və nəhayət, o standartlar səviyyəsinə çatmaq istəyir.

Təbiidir, bu, prosesdir. Ancaq bu prosesin sürəti həm dövlətin, hökumətin onu həyata keçirmək əzmindən asılıdır, - bu, Azərbaycanda var_, - həm də Avropa strukturları ilə əməkdaşlıq edərək, Avropa strukturlarının Azərbaycanı Avropa ölkəsi kimi tanımaq və bu strukturlara qəbul etmək qərarına gəlməsindən asılıdır. Biz dərk edirik ki, bu yolu keçməliyik. Bu yolu keçmək üçün həm konstitusiyamızla, həm də Avropa dəyərləri ilə, beynəlxalq mütərəqqi dəyərlərlə əlaqədar olaraq öz üzərimizə götürdüyümüz öhdəlikləri yerinə yetirməliyik. Biz bunu istəyirik, bunun üçün çalışırıq. Siz qeyd etdiniz ki, biz Avropa Şurası ilə üç ildən çoxdur əməkdaşlıq edirik.

Belə güman etmək olar ki, biz artıq imtahan dövrünü keçmişik. Düşünürəm ki, biz bu il Avropa Şurasına qəbul olunacağıq.

Avropa Birliyi ilə isə, mən dediyim kimi, əməkdaşlığı birinci növbədə iqtisadi komissiya vasitəsilə həyata keçiririk. Bu sahədə çox işlər görmüşük. Avropa Birliyinin iqtisadi komissiyası ilə imzaladığımız sənədlər var. Bu sənədlər əsasında çox yaxşı əməkdaşlıq edirik. Avropa Birliyi iqtisadi komissiyasının TRASEKA, İNOGEYT proqramlarının həyata keçirilməsində Azərbaycan xüsusi rol oynayır.

Güman edirəm ki, siz bilirsiniz, - TRASEKA proqramının həyata keçirilməsi, qədim böyük İpək yolunun bərpası ilə əlaqədar 1998-ci ilin sentyabr ayında Azərbaycanda beynəlxalq konfrans keçirildi. Bu konfransın təşəbbüskarı Azərbaycan idi, ancaq onu Avropa Birliyinin iqtisadi komissiyası ilə birlikdə keçirdik. Bu beynəlxalq konfransda 32 dövlətin nümayəndə heyətləri, 13 beynəlxalq təşkilatın nümayəndələri iştirak edirdilər. 9 ölkənin nümayəndə heyətlərinə prezidentlər başçılıq edirdilər.

Biz çox ətraflı müzakirə apardıq və TRASEKA proqramının həyata keçirilməsini, İpək yolunun bərpa edilməsini Şərqlə Qərb arasında çox zəruri proqram kimi qiymətləndiririk. Biz lazımi sənəd imzaladıq və təşkilat komitəsi yaratdıq. Onun ofisi, yəni katibliyi də Azərbaycanda yerləşir. Bir də qeyd edirəm, bunlar Avropa Birliyinin iqtisadi komissiyası ilə əməkdaşlığımızın nəticəsidir.

Düşünürəm, indi vaxt gəlib çatıbdır ki, Avropa Birliyinin parlamenti ilə də əməkdaşlıq edək. Ona görə də siz Azərbaycana gəlmisiniz. Mən bunu bir daha məmnuniyyətlə qəbul edirəm. Keçmiş təcrübəni nəzərə alaraq, hesab edirəm ki, biz sizinlə çox səmərəli əməkdaşlıq edə bilərik. Biz dərk edirik ki, sizin parlamentin də çox sərt şərtləri var. Avropanın, demək olar, bütün ölkələri Avropa Şurasının üzvləridir. Amma Avropa Birliyində isə üzvlərin sayı məhduddur. Mən bilirəm, keçmişdə sosialist sistemində olan bir çox Şərqi Avropa ölkələri indi çalışırlar ki, Avropa Birliyinə daxil olsunlar. Amma şərtləri həyata keçirməlidirlər. Düşünürəm ki, bu şərtləri həyata keçirmək üçün o ölkələrə də vaxt lazımdır. Bunun üçün əməkdaşlıq lazımdır. Bu sahədə biz sizinlə əməkdaşlığa hazırıq.

İkinci sualınız haqqında onu deyə bilərəm ki, güman edirəm, Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin tarixi haqqında məlumatınız var. Bu, ola bilər ki, keçmiş Sovetlər İttifaqı məkanında ən köhnə və ən ağır münaqişədir. O, 1988-ci ildə başlayıbdır və təşəbbüskarı Ermənistandır. Ermənistan Azərbaycanın tərkibində olan Dağlıq Qarabağ vilayətini Azərbaycandan qoparıb özünə birləşdirmək məqsədi güdərək belə bir münaqişəyə başlayıbdır. Bu münaqişə sonra böyük bir müharibəyə çevrilibdir. Çox qanlar tökülüb, insanlar tələf olubdur.

Müxtəlif səbəblərə görə, bəzi ölkələrin bilavasitə göstərdiyi yardımdan istifadə edərək Ermənistan silahlı qüvvələri Dağlıq Qarabağı, sonra isə Azərbaycanın onun ətrafındakı bir neçə böyük rayonunu işğal ediblər. Bunların nəticəsində indi Azərbaycan ərazisinin 20 faizi Ermənistan silahlı qüvvələrinin işğalı altındadır. İşğal olunmuş torpaqlardan bir milyondan artıq Azərbaycan vətəndaşı, azərbaycanlı zorla öz yerlərindən-yurdlarından çıxarılmışdır və indi çadırlarda ağır vəziyyətdə yaşayırlar. İşğal edilmiş rayonlarda Azərbaycanın, demək olar, bütün varidatı dağıdılıbdır.

Bütün bunlara baxmayaraq, biz hələ 1994-cü ilin may ayında atəşin dayandırılması haqqında Ermənistanla saziş imzalamışıq və ona indiyə qədər riayət edirik. Bütün bu illər ərzində biz məsələni sülh yolu ilə həll etməyə çalışmışıq. Güman edirəm ki, bilirsiniz, - məsələnin sülh yolu ilə həll edilməsi üçün 1992-ci ildə ATƏT Minsk qrupu yaradıbdır. Minsk qrupuna üç dövlət - Rusiya, Amerika Birləşmiş Ştatları, Fransa başçılıq edir. Biz ötən illər onlarla çox görüşlər keçirmişik, çox müzakirələr aparmışıq, müxtəlif təkliflər irəli sürülübdür. Ancaq hələ ki, bir nəticəyə gələ bilməmişik.

1996-cı ilin dekabr ayında - ATƏT-in Lissabon görüşündə həm Ermənistan üçün, həm də Azərbaycan üçün məqbul olan bir qərar qəbul edildi. Hesab edirəm ki, əgər biz onu həyata keçirə bilsəydik, münaqişə çoxdan bitmiş olardı. Amma Azərbaycan bunu qəbul etdi, Ermənistan isə bundan imtina etdi.

Minsk qrupunun həmsədrləri indi yenə fəaliyyət göstərirlər. Amma bununla yanaşı, 1999-cu ildə Ermənistan prezidenti ilə Azərbaycan prezidentinin bir neçə bilavasitə görüşləri və danışıqları olmuşdur. Güman edirəm ki, Minsk qrupunun gördüyü işə əlavə olaraq bu görüşlər, danışıqlar çox əhəmiyyətlidir, məsələnin sülh yolu ilə həll olunmasına kömək edir. Əgər oktyabr ayının 27-də Ermənistanda böyük terror hadisəsi baş verməsəydi, biz bəlkə də bunu həll edə bilərdik. Güman edirəm, parlamentdə olan terror hadisəsi barədə sizin məlumatımız var.

Mən bu gün də hesab edirəm ki, iki prezident arasında danışıqlar davam etməlidir. Minsk qrupunun həmsədrləri bu ilə daha fəal məşğul olmalıdır və biz məsələnin sülh yolu ilə həllinə nail olmalıyıq. Bizim fikrimiz bundan ibarətdir. Güman edirəm ki, elə bu da Avropa Birliyinin tələblərinə uyğundur.

Per Qahrton: Əlbəttə, ümid yeri varsa, hesab edirəm ki, birbaşa görüşlər çox vacibdir. Mən elə bilirəm ki, ümid yeri var.

Marie-Anne-İsler Bekuin: Cənab prezident, mən Sizə hər şeydən əvvəl yaxşı səhhət arzulamaq istəyirəm. Mən də Avropa Parlamentində Azərbaycana, eləcə də digər iki Cənubi Qafqaz ölkəsinə nümayəndə kimi göndərilmişəm. Ümid edirəm ki, beş illik mandatım dövründə Azərbaycanla bizim təşkilatımız arasında yaxşı əlaqələr yaranacaqdır. Bu gün Sizə xüsusi sual vermək istəyirəm. Mən ətraf mühit məsələləri ilə yaxından məşğul olduğuma görə bu barədə sual verirəm. Bizim parlamentdə ətraf mühit, ekologiya məsələləri həmişə ön plana çəkilir. Biz istəyirik ki, Tbilisidə üç ölkəyə aid olan regional mərkəz yaradaq. Başa düşürük ki, Azərbaycan Ermənistanla münaqişədə olduğuna görə bəlkə də bu təşəbbüsə qatılmaq istəməz. Lakin elə bilirik ki, bu cür mərkəzin yaradılması həm siyasi, həm iqtisadi, həm də ekoloji baxımdan Azərbaycan üçün yararlı olar. Bu barədə Sizin fikirlərinizi öyrənmək istəyirik.

Heydər Əliyev: Əvvəlla, sizə təşəkkür edirəm ki, mənə yaxşı səhhət arzulayırsınız. Səhhətim yaxşıdır. Amma yəqin ki, sizin arzunuz mənim səhhətimi daha da yaxşılaşdıracaq.

Sizin qaldırdığınız məsələ çox mühümdür. Təbiidir ki, ekologiya, təbii mühitin çirklənməsinin qarşısının alınması nəinki başa çatdırdığımız XX əsrin, həm də XXI əsrin əsas problemlərindən biridir.

Bizim üçün - Azərbaycan üçün, Cənubi Qafqaz üçün bu xüsusən lazımdır. Bilməlisiniz ki, bu barədə Azərbaycan daha da əlverişsiz vəziyyətdədir. Ətraf mühitin qorunması, ekologiya məsələləri, təbiidir ki, hər bir ölkədə bu işə münasibətdən, ətraf mühiti çirkləndirən amillərin qarşısının alınmasından asılıdır. Bu sahədə bizim imkanlarımız o qədər də geniş deyildir. Azərbaycan böyük sənaye ölkəsi, xüsusən Bakı iri sənaye şəhəridir. Keçmişdə bizdə kimya sənayesi, neftlə, qazla bağlı olan başqa sənaye sahələri çox inkişaf etmişdi. Təbiidir ki, bu da ətraf mühitin çirkləndirilməsi baxımından daha çox təsir göstərirdi.

Doğrudur, indi bu sənaye müəssisələrinin bir qismi işləmir. Bəlkə bu, istehsalda bizə zərər verirsə də, ətraf mühitin qorunmasında xeyir verir.

Amma ekologiya elə məsələdir ki_? o_? bir ölkənin çərçivəsində, onun sərhədləri daxilində məhdudlaşmır. Bu_? bütün dünyaya aid problemdir. Onun dövlətlərin sərhədi kimi sərhədi yoxdur. Məsələn, Azərbaycana gələn böyük çaylar Araz çayı və Kür çayıdır. Onların ikisi də mənbəyini Türkiyədən götürür, ancaq Azərbaycana Ermənistanın və Gürcüstanın ərazisindən keçib gəlir. Biz bu çaylardan bütün məqsədlər üçün istifadə edirik, çünki Azərbaycanın əsas su mənbələridir. İçməli suyun çoxunu bu çaylardan götürürük. Sizə deyə bilərəm ki, Bakının su təchizatının təxminən 70 faizi Kür çayından götürülən suyun hesabınadır. Kür çayı Arazla birləşəndən sonra bir çay olur. Keçmişdə, Sovetlər İttifaqı zamanı biz bir dövlət daxilində olduğumuza görə, məsələn, Ermənistandan gələn Araz çayına tökülən zəhərli tullantıların nə qədər olduğunu bilir və bunun qarşısını almağa çalışırdıq. Eləcə də Gürcüstandan gələn Kür çayında. Amma indi buna imkanımız yoxdur. Biz bilmirik ki, Ermənistan ərazisində Araz çayına nə qədər zəhərli tullantılar atılır. Yəni harada, nə cür atılır - onu bilmirik. Amma burada suyu analiz edərkən onun tərkibində zəhərli maddələrin olduğunu müşahidə edirik.

Ona görə də Cənubi Qafqaz çərçivəsində ekologiya sahəsində əməkdaşlıq etmək bizim üçün vacibdir. Sizin təşəbbüsünüz yaxşı təşəbbüsdür. Amma iş bundadır ki, Ermənistanla Azərbaycan arasında heç bir əlaqə yoxdur. Yəni biz münaqişə şəraitindəyik. Belə bir halda hansısa formada bizim əməkdaşlıq etməyimiz mümkün deyildir. Amma buna baxmayaraq, biz o təklifi hələ diqqətlə öyrənirik. Çünki bizdə bu təklifi qəbul etməyin tərəfdarları da var, amma ona etiraz edənlər də çoxdur. Ona görə də mən hələ son fikrimi deyə bilmərəm. Amma eyni zamanda, hesab edirəm ki, sizin təşəbbüsünüz dəyərlidir. Biz də son nəticəyə gələndə bu barədə sizə məlumat verərik.

Joot Lagenduk: Cənab prezident, yəqin Sizə məlumdur ki, biz buraya gəlməzdən əvvəl Gürcüstanda olmuşuq və burada olduğumuz müddətdə ayırd etmişik ki, iki ölkənin çox oxşar problemləri vardır. Elə problemlər vardır ki, hər iki ölkəyə bunu şamil etmək olar. Bu da korrupsiya problemidir. Bildiyiniz kim, Avropa Birliyi də korrupsiya probleminə çox həssas yanaşır. Əgər Siz ölkənizdə iqtisadi artıma nail olmaq istəyirsinizsə, ölkənizdə həm siyasətdə, həm cəmiyyətdə demokratik təsisatları inkişaf etdirmək əzmindəsinizsə, bu, əlbəttə ki, Avropa Birliyinin ən çox fikir verdiyi sahə olacaqdır. Avropa Birliyində bu, üstün sahələrdən sayılır. Biz Gürcüstanda olarkən sizin prezident həmkarınız cənab Şevardnadze ilə bu məsələni müzakirə etmişik və istərdik Sizin də fikrinizi öyrənək ki, korrupsiya ilə mübarizə aparmaqda hansı şərtləri əsas götürəcəksiniz?

Heydər Əliyev: Siz düşünürsünüz ki, bu problem bir Gürcüstandadır, bir də Azərbaycandadır? Siz belə düşünürsünüz?

Joot Lagenduk: Xeyr, belə düşünmürəm. Amma bilirəm ki, bu problem Sizin ölkələrdə var.

Heydər Əliyev: Bu problem bizim ölkələrdə var. Amma sizin ölkələrdə də var.

Joot Lagenduk: Mən Hollandiyadanam, o isə İtaliyadan. Xahiş edirəm, ona aid edin.

Heydər Əliyev: İtaliyada, Hollandiyada yoxdur?

Joot Lagenduk: Bizdə var. Çalışırıq ona qarşı mübarizə aparaq.

Heydər Əliyev: Mən sizə deyim, Hollandiyada da var. Avropa Birliyinin İqtisadi Komissiyasında korrupsiya meydana çıxdı. Bundan xəbəriniz var? Onların hamısı istefaya getdilər. Bundan xəbəriniz var? Jak Santer, Van Den Bruk və başqaları.

Joot Lagenduk: Cənab prezident, Sizə onu da deyim ki, bizim qrupumuz əsas təşəbbüskar oldu ki, onlar istefaya getsinlər. Biz onlardan da soruşduq və Sizə də bu sualla müraciət edirik.

Heydər Əliyev: Onda sizə alqış. Mən sizi tərifləyirəm. Onda siz verdiyiniz sualı gərək düzgün qoyaydınız. Gürcüstanda, Azərbaycanda korrupsiya var. Korrupsiya hər yerdə var. Əgər Avropa Birliyinin İqtisadi Komissiyasının əksəriyyəti korrupsiyaya bulaşmış oldularsa və deyirsiniz, sizin təşəbbüsünüzlə onlar cəzalandılar, istefa verdilərsə, demək, bu bəla təkcə Azərbaycana, Gürcüstana və başqa ölkələrə aid deyil, bütün ölkələrə aiddir.

Mən bunu niyə deyirəm? Çünki bəzi ölkələrdə öz ölkələrində olan vəziyyəti, nöqsanları görmürlər, ancaq yeni müstəqillik əldə etmiş ölkələrdə - Azərbaycanda, Gürcüstanda, yaxud başqa ölkələrdə - bunu görürlər və bunu da şişirdirlər. Ona görə xahiş edirəm, gələcəkdə bunu nəzərə alasınız, öz nöqsanlarınızı da görəsiniz.

Amma indi mən sizin sualınıza cavab verirəm. Korrupsiya Azərbaycanda var və bu korrupsiya bir indi deyil, 30 il bundan öncə də var idi, 40 il bundan öncə də var idi. Məsələn, mən vaxtilə bu məsələni çox dərindən öyrənmişəm. İnan cəmiyyəti, dövlət yaranandan korrupsiya olubdur. Ancaq onunla mübarizə də olubdur. Bu mübarizə, əlbəttə ki, korrupsiyanı müəyyən qədər azaldıb, amma təəssüf ki, onun tamamilə kökünü kəsə bilmir.

Mən 30 il bundan öncə Azərbaycana başçı seçilmişdim. Məndən üç il sonra dostum Şevardnadze Gürcüstana başçı seçildi. SSRİ-yə daxil olan 15 müttəfiq respublikadan iki ölkədə - öncə Azərbaycanda, ondan sonra Gürcüstanda Heydər Əliyev və Şevardnazdenin təşəbbüsü ilə korrupsiyaya qarşı güclü mübarizə başlandı. Biz Şevardnadze ilə həm dostuq, həm də bu barədə eyni əqidəyə malik insanlarıq. Azərbaycanda mən korrupsiya ilə apardığım mübarizəyə görə özümə çox düşmənlər qazandım. Amma bu məni narahat etmir.

Doğrudur, biz yeni iqtisadi sistem qururuq. Belçika səviyyəsinə, İtaliya səviyyəsinə, Fransa səviyyəsinə bizim gəlib çatmağımız üçün hələ illər, bəlkə də on illər var. Ancaq biz bu yol ilə gedirik.

Keçid dövründə, bəzi strukturların dəyişilməsi prosesində, təbii ki, korrupsiya üçün daha da əlverişli şərait yaranır.

Siz bunu bilməlisiniz ki, bəlkə korrupsiyadan mənim qədər narahat olan ikinci adam Azərbaycanda tapa bilməzsiniz. Çünki mən həyatım boyu bununla mübarizə aparmışam. Bu gün də aparıram, gələcəkdə də aparacağam. Bunun müxtəlif formaları var. Bilirsiniz, bəziləri illüziyaya qapılırlar ki, bazar iqtisadiyyatı olandan sonra korrupsiya olmayacaqdır. Yaponiyada bazar iqtisadiyyatı var. Nə üçün korrupsiya var? Orada neçə baş nazir korrupsiyaya görə istefa verdi. İtaliyada baş nazirlər korrupsiyaya görə istefa verdilər. Başqa ölkələrdə də. Elədir?

Joot Lagenduk: Çox doğru deyirsiniz.

Heydər Əliyev: Doğru deyirəm. Demək ki, guya biz bazar iqtisadiyyatına keçəndən sona, bütün iqtisadiyyat özəlləşdiriləndən sonra korrupsiya olmayacaq - bu, xülyadır.

Hər məsələnin bir nəzəri cəhəti var, bir də praktiki cəhəti var. Bəziləri bu işə ancaq nəzəri cəhətdən yanaşırlar. Onlar ya həyatı bilmirlər, ya da çox zəif bilirlər. Amma həyatı, onun dərinliklərini bilən adam yaxşı dərk edir ki, bu, ağır problemdir, çətin problemdir, xalq üçün, cəmiyyət üçün, dövlət üçün böyük zərbələr gətirən problemdir. Bununla mübarizə aparmaq lazımdır. Amma illüziyaya da qapılmaq lazım deyil ki, guya haradasa hər şey düzəlibdir, korrupsiya yoxdur.

Bəzən ayrı-ayrı ölkələrdə, Avropada, yaxud dünyada ictimai təşkilatlar götürüb siyahı düzəldirlər ki, korrupsiya üzrə hansı ölkə neçənci yerdədir - birinci yerdədir, üçüncü yerdədir, beşinci yerdədir. Hansı qanunun əsasında, hansı prinsip əsasında? Bunlar hamısı subyektiv fikirlər əsasındadır. Biri hesab edir ki, onun ölkəsində korrupsiya yoxdur, amma korrupsiya həqiqətən var. Bu birisi hesab edir ki, onun ölkəsində korrupsiya var. Ona görə o məlumatlarda da hamısı qeyri-obyektiv, subyektiv xarakter daşıyır.

Mən sizə bildirirəm ki, biz Azərbaycanda korrupsiyanın mövcud olmasını bilirik və bunu bizə deyəndə heç kəs "Amerika açmır". Bu, bizim üçün məlum şeydir. Mübarizə də aparırıq, ancaq mübarizəmiz hələ istədiyimiz nəticəni vermir. Amma bu, bizi ruhdan salmır. Biz mübarizəmizi bundan sonra da aparacağıq.

Bəlkə də biz bu islahatları tamamilə həyata keçirəndən sonra həqiqətən də korrupsiya azalacaqdır. Amma güman edəsiniz ki, tamam yox olacaqdır, - bilmirəm, bəlkə sizin ölkənizdə olsun. Mən istərdim ki, hələ ki sağam, öz həyatımda onu görüm.

Joot Lagenduk: Cənab prezident, Sizi ölkəmizə dəvət edirəm.

Heydər Əliyev: Gəlim sizə nə deyim? Gəlim sizə korrupsiyanı göstərim? Yaxşı, gələrəm. Amma faktları da gətirib göstərərəm ki, sizdə də korrupsiya var. Məni düzgün başa düşün. Mən sizinlə çox səmimi danışıram. Amma ciddi olaraq sizin sualınıza cavab verirəm ki, bəli, Azərbaycanda korrupsiya var və biz onunla mübarizə aparırıq. Əgər bizim imkanımız olsaydı, onun kökünü bir ayda, bir ildə, iki ildə kəsərdik. Xalqımız da rahat olardı, prezident də rahat olardı.

Patsu Sorensen: Cənab prezident, mən həqiqətən Sizi anlayıram. Hər ölkənin, hər bir dövlət başçısının, hökumətin, dövlətin borcudur ki, korrupsiyaya qarşı, "Çirkli pulların yuyulmasına" qarşı, mütəşəkkil cinayətkarlığa qarşı, ümumiyyətlə, cinayətin hər bir növünə qarşı və insan hüquqlarının pozulmasına qarşı mübarizə aparsın. Biz Sizi çox güclü bir diplomat kimi tanıyırıq. Siz çox diplomatik bir prezidentsiniz və ölkənizdə yaxşı tarazlığa nail olmusunuz.

Burada olduğumuz müddətdə isə mən yekun olaraq onu demək istəyirəm ki, Sizin çox güclü xalqınız vardır. Çünki bu güclü xalqınız ölkənizin son dövrlərdəki əziyyətlərinə baxmayaraq tab gətirir, dözür, bu çətinliklərə sinə gərir. Eyni zamanda müşahidə etmişəm ki, Sizin ölkənizin çox qədim mədəniyyəti, gözəl incəsənət xadimləri, əlbəttə, dadlı yeməkləri vardır. Burada olduğumuz müddətdə bizə çox yaxşı dostluq münasibəti göstərilibdir. Amma eyni zamanda bizə qaçqınları da göstəriblər, biz onların həyatının ağırlığını da görmüşük.

Cənab prezident, bir diplomat kimi Sizə müraciət edərək xahiş etmək istəyirəm ki, bəlkə Siz digər ölkələrin prezidentləri, kralları ilə işinizi daha yaxından qurasınız, onlarla daha çox söhbət edəsiniz, onları bu problemə daha çox yönəldəsiniz. Çünki qaçqınların bu cür əziyyət çəkməyini görmək, qaçqınların bu cür problemin içərisində olduğunu görmək çox çətindir və bizim borcumuzdur ki, onların yaxşı gələcəyini təmin edək. Bəlkə bu haqda biz sizinlə birlikdə düşünək?

Heydər Əliyev: Çox sağ olun. Azərbaycan haqqında, bizim xalqımız haqqında, o cümlədən mənim haqqında dediyiniz xoş sözlərə görə təşəkkür edirəm.

Bizi narahat edən nədir? Səkkiz ildən artıqdır ki, yerindən-yurdundan çıxarılmış insanlar çadırlarda yaşayırlar. Dünyada bəlkə ikinci bir ölkə tapa bilməzsiniz ki, səkkiz milyonluq əhalisindən bir milyonu çadırlarda yaşasın. Bilmirəm, siz çadır şəhərciklərində oldunuz, gördünüz, yoxsa yox? Ya buradakı qaçqınları görmüsünüz? Siz şəhərdə görmüsünüz, amma o çadır düşərgələrinə getsəniz, oradan gözləriniz yaşarmadan çıxa bilməzsiniz.

Bəzən bizim qonaqlar o çadır şəhərciklərinə gedirlər. Qayıdıb gələndən sonra mən onlarla görüşəndə görürəm ki, nə qədər həyəcanlıdırlar, onlara nə qədər təsir edibdir.

Mənim bir böyük musiqiçi dostum var. Yəqin ki_, siz Avropada onu tanıyırsınız - Mstislav Rastropoviç. Eyni zamanda prezident Jak Şirakın dostudur. Jak Şirak ona Slava deyir. Mstislav demir, Slava deyir. Mən də ona Slava deyirəm. O, buraya gəlmişdi və arzu etdi ki, getsin qaçqınları görsün. Biz vertolyotla onu bir düşərgəyə göndərdik. Geri qayıdandan sonra mən onunla axşam görüşdüm. Göz yaşı tökürdü, deyirdi insan belə vəziyyətdə yaşaya bilərmi? O, mədəniyyət xadimidir.

İkinci misal deyim. Zbiqnev Bjezinskini tanıyırsınız? Yox? Amerikanın keçmiş prezidentinin təhlükəsizlik məsələləri üzrə müşaviri, köməkçisi olubdur. Çox böyük siyasət xadimidir. O, vəzifədə olduğu zaman Amerika prezidentinin göstərişi ilə Əfqanıstanda olubdur, Afrikada olubdur, Hindistanda olubdur, qaçqınların düşərgələrində olubdur. O da bura ziyarətə gəlmişdi. Arzu etdi, biz də onu yenə vertolyotla həmin şəhərciklərə göndərdik. Geri gələndə mən onunla axşam görüşdüm. Hissiyyatları o qədər idi ki, özünə gələ bilmirdi. O deyirdi ki, mən indiyə qədər bir çox qaçqın düşərgələrində olmuşam. Bir də deyirəm, - Əfqanıstanda, Hindistanda, Afrikada. Deyir, beləsini mən görməmişdim. Həqiqətən, beləsi yoxdur.

Siz çox düzgün deyirsiniz ki, mən başqa ölkələrin başçıları ilə bu barədə danışsam bəlkə onlar bizə kömək etdilər. Hamısı ilə danışmışam, özü də bir dəfə yox.

Bir neçə gün bundan öncə, ayın 15-də mən Ağ evdə prezident Bill Klinton ilə görüşdüm. Bəlkə son 5-6 il içərisində bu, mənim prezident Klintonla 10-cu görüşümdür. Bu problemi hər dəfə ona deyirəm.

Prezident cənab Şirak ilə mən tez-tez görüşürəm. Onu dəvət etmişdim, bura gəlməliydi. Sonra gələ bilmədi. Amma planlaşdırır, gələcəkdir. Real vəziyyəti - kitablardır, fotoşəkillərdir, kassetlərdir - bunların hamısını biz onlara veririk, göstəririk. İsveçrənin prezidentlərindən neçəsi ilə görüşmüşəm, onlara da danışıram.

1997-ci ildə prezident Skalfaronun dəvəti ilə İtaliyada rəsmi səfərdə idim. Bir neçə gün orada oldum. Ona da, o vaxt baş nazir Prodi idi, - ona da bu barədə hamısını bildirdim.

Mən sizə bu prezidentlər, krallar, - hansılarla ki, danışıqlar aparmışam, - həddindən çox deyə bilərəm: Almaniyanın keçmiş prezidenti ilə, Kansler Kol ilə, başqaları ilə, Böyük Britaniyanın keçmiş baş naziri ilə, xarici işlər nazirləri ilə. Sonra bu ölkələrin bizdə səfirlikləri var - Fransanın səfiri var, İtaliyanın səfiri var, Almaniyanın, İngiltərənin, Amerikanın və başqa ölkələrin burada səfirləri çoxdur. Səfirlər gedib qaçqınları görürlər. Yəni demək istəyirəm ki, biz bu barədə dövlət başçılarına, dünyanın siyasi xadimlərinə, beynəlxalq təşkilatlarda olan insanlara ətraflı məlumatlar veririk, xahiş edirik. Onlar məsələni anlayırlar, ancaq həll olunması üçün bir təsirli tədbirlər görmürlər. Problem bundadır.

Per Qahrton: Cənab prezident, bu görüşə görə Sizə minnətdarlığımı bildirmək istəyirəm. Çox sağ olun, bizə imkan verdiniz ki, Sizə sual verək. Görürəm ki, Avropa Birliyi haqqında, onun komissarları haqqında Sizin çox yaxşı məlumatınız var. Bilirsiniz ki, onlar vəzifələrini nəyə görə və hansı səhvlərə görə tərk ediblər. İstərdik, biz də Azərbaycan haqqında bu qədər məlumatlı olaq.

Beləliklə, Azərbaycana bizim səfərimiz Sizinlə keçirdiyimiz bu görüşlə yekunlaşır. Elə bilirəm ki, yığdığımız faktlara Sizin bizə verdiyiniz faktlar da əlavə olunacaqdır və bundan sonra biz Sizinlə çox faydalı əməkdaşlıq edəcəyik.

Heydər Əliyev: Təşəkkür edirəm. Mən sizinlə görüşümdən məmnun olduğumu bir daha bildirirəm. Sizin Azərbaycana səfərinizi, demək, ölkəmizə, xalqımıza göstərdiyiniz diqqəti qiymətləndirirəm. Hörmətli xanımın Azərbaycan xalqı haqqında, bizim mədəniyyətimiz haqqında, hətta yeməklərimiz haqqında dediyi xoş sözlərə görə təşəkkür edirəm. Ümid edirəm ki, biz Avropa Birliyi ilə bundan sonra daha da sıx əməkdaşlıq edəcəyik. Biz bu əməkdaşlığa hazırıq. Amma bilirik ki, bu, asan məsələ deyildir. Sizin dediyiniz çox çətindir. Şərtləriniz də çətindir. Amma mən həmişə belə düşünmüşəm ki, insan gərək ən ağır şərtləri götürsün, ən ağır şəraitdə çalışsın ki, nailiyyət əldə etsin. Sizə uğurlar arzulayıram. Sağ olun.

"Azərbaycan" qəzeti, 1 mart 2000-ci il.

© aliyev-heritage.org